جهانی بودن عرصه­های روایت از وجود عناصری حکایت می­کند که در تمامی روایتها، از هر فرهنگ و ملیتی می­توان آنها را یافت. در معنای خاص، متون روایی دارای ویژگیهای قصه و حضور قصه­گو و تغییر حالت در یک دوره زمانی هستند. روایت در اسطوره، افسانه، حکایت اخلاقی، قصه، تراژدی، کمدی، حماسه، تاریخ و ... حضور دارد. غزالی و مولوی در مسلک کلامی، اشعری و معتقد به رؤیت خداوند هستند اما آنها درباره کیفیت، محل و ابزا...

جهانی بودن عرصه­های روایت از وجود عناصری حکایت می­کند که در تمامی روایتها، از هر فرهنگ و ملیتی می­توان آنها را یافت. در معنای خاص، متون روایی دارای ویژگیهای قصه و حضور قصه­گو و تغییر حالت در یک دوره زمانی هستند. روایت در اسطوره، افسانه، حکایت اخلاقی، قصه، تراژدی، کمدی، حماسه، تاریخ و ... حضور دارد. غزالی و مولوی در مسلک کلامی، اشعری و معتقد به رؤیت خداوند هستند اما آنها درباره کیفیت، محل و ابزا...

گلستان سعدی یکی از برجسته ترین آثار منثور کلاسیک فارسی است. یکی از ویژگی های بارز آن، وجود جنبه ی داستان پردازی در حکایات آن است. سعدی این حکایات را متناسب با مقاصد خود و خصوصاً برای بیان تجربیّات، تعالیم اخلاقی، نکته های حکمی، اجتماعی و ... به کار گرفته است. سادگی زبان در نقل حکایات با استفاده از گفت وگو باعث جذّابیت فضای داستان ها شده است. گفت وگو کارکرد مهمی در معرفی شخصیت ها و حوادث دارد؛ از ا...

در تاریخ بیهقی به کارگیری ابزارها و امکانات هنری و ادبی، از جمله تمثیل، تنها برای زینت و بخشیدن زیبایی هنری به اثر نیست، بلکه این ابزار در ژرف ساخت خود اهداف خاص نویسنده را نیز می­پروراند؛ به عبارت دیگر، نویسنده گاه مجبور می­شود با توجه به موقعیت اجتماعی و سیاسی خود یا حال و مقام اشخاصی که موقعیت­های مختلف اثرش را می­سازند، اندیشه­ها و مقاصد خود را با استفاده از شیوه­های غیرمستقیم همچون به­کارگ...

ادبیات تعلیمی یکی از کهن‌ترین، مهم‌ترین و تأثیرگذارترین گونه‌های ادبی است که در میان همۀ اقوام و ملل، نمودی چشمگیر و تعیین‌کننده دارد. شعر و نثر فارسی نیز از دیرباز، اهداف و مقاصد تعلیمی را در انواع گوناگون خود آزموده و متجلّی کرده است. در این میان، قصّه‌ها و حکایات؛ از جمله قصّه‌های عامیانه، سهمی بارز و محوری را در انتقال آموزه‌های متنوّع تعلیمی از آنِ خود کرده‌اند. این قصّه‌ها بخشی قابل توجّه از میر...

حکایت‌پردازی یکی از روش‌های بسیار مهم در بین صوفیان بوده است. افزون‌بر صوفیان، نویسندگان کهن نیز همواره از حکایت برای گسترش اندیشه‌های خود استفاده می‌کردند. محمد بن محمود همدانی یکی از نویسندگان قرن ششم هجری، مؤلف کتاب عجایب‌المخلوقات و غرائب‌الموجودات یا عجایب‌نامه، برای بیان مقاصد خود از حکایت‌پردازی بهره گرفته است. در این مقاله، برای دریافت شیوۀ نویسندگی همدانی در عجایب...

ادبیات تعلیمی یکی از کهن‌ترین، مهم‌ترین و تأثیرگذارترین گونه‌های ادبی است که در میان همۀ اقوام و ملل، نمودی چشمگیر و تعیین‌کننده دارد. شعر و نثر فارسی نیز از دیرباز، اهداف و مقاصد تعلیمی را در انواع گوناگون خود آزموده و متجلّی کرده است. در این میان، قصّه‌ها و حکایات؛ از جمله قصّه‌های عامیانه، سهمی بارز و محوری را در انتقال آموزه‌های متنوّع تعلیمی از آنِ خود کرده‌اند. این قصّه‌ها بخشی قابل توجّه از میر...

حکایات بسیاری از زاهدان در کتب ادبی جمع آوری و نقل شده که منابع اصلی آنها مشخص نیست. از جمله این کتب پند پیران است که مجموعه ای از حکایات زاهدان و صوفیان مشهور را در خود جای داده است. با توجه به اینکه منابع حکایات این کتاب مشخص نیست، در این گفتار برآنیم که با کاوش در منابع عربی و ایرانی معتبر و دست اوّل، ریشه های اصلی این حکایات را مورد بررسی قرار دهیم. بر اساس یافته های پژوهش، 21 حکایت از حکایا...

پند پیران از متون عرفانی به جامانده از قرن پنجم هجری است که نویسندۀ آن ناشناخته است. این کتاب مجموعه ای از حکایات را با موضوعات مختلف در خود جای داده است. یکی از مهم ترین موضوعاتی که در حکایات این کتاب جلوه گری می کند، تصوف و عرفان است. منبع حکایات این کتاب که دربارۀ صوفیان مشهور قرن سوم هجری و شیوۀ زندگی و کرامات ایشان است، ناشناخته مانده و بدان اشاره ای نشده است؛ بنابراین، در این گفتار برآنیم...