اهمیت این پژوهش از دو منظر مطرح می گردد:نخست؛ جایگاه ویژه این دانش در علوم بلاغی فارسی و اهمیت خاص آن به عنوان کارآمدترین ابزار بررسی متون ادبی. علم معانی زیربنا و شالوده اساسی سخن است که به تبیین جهان بینی و اندیشه های درونی شاعر می پردازد. جا به جایی عناصر جمله، ایجاز و اطناب و مفاهیم مستتر در الفاظ کلام، همه در ارتباط مستقیم با سطوح و لایه های درونی سخن و ترجمان ذهن گوینده است. وجه دیگر اهمی...

علم معانی در میان فنون مختلف بلاغی از درونی‌ترین مسائل زیبایی‌شناختی و ظریف‌ترین شیوه‌های تأثیر کلام سخن می‌گوید. ازجمله قابلیت‌های بلاغی این دانش، می‌توان به تبیین اندیشه و جهان‌بینی گوینده، بیان مقتضیات حال و مقام مخاطب و توسع زبان، اشاره کرد که مبحث «مقاصد ثانوی خبر و انشا»، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان این علم، نقشی کارآمد و ویژه در این زمینه ایفا می‌کند. این درحالی است که علمای بلاغت، بح...

علم معانی به‌عنوان یکی از شاخه‌های بلاغت یا ریطوریقا در ادب اسلامی، شباهت و ارتباط بسیار زیادی با دانش زبان‌شناسی و سه شاخه اصلی آن یعنی واج شناسی، نحو و معنی‌شناسی و به‌تبع آن نظریه‌های نقد ادبی نوین دارد. هلیدی یکی از پژوهشگران برجسته مکتب زبان‌شناسی انگلستان است که دیدگاه‌هایش در «دستور نقش‌گرا»، مشبابهت‌های فراوانی با مباحث «خبر»، «انشا» و «اغراض ثانوی کلام» در علم معانی دارد. مقاله حاضر با...

  علوم و فنون بلاغی شامل معانی، بیان و بدیع در شکل‌گیری زبان عرفانی نقش مهمّی دارد. با توجّه به قواعد و اصول علم معانی، نقش و اهمّیّت انواع جمله در انتقال مفاهیم قابل بررسی است. این علم انواع جمله را به خبر و انشاء تقسیم و از نظر معانی ثانوی مطالعه می‌کند. عارفان برای برای تعلیم و بیان تجارب عرفانی خود، ابزارهای گوناگون زبان را به خدمت می‌گیرند. انشا، یکی از عناصر مهمّ زبان عرفانی است و در آثار عرفا...

علم معانی، یکی از شاخه‌های بلاغت اسلامی، در بسیاری از مباحث و زمینه‌ها با دانش زبان‌شناسی و به‌تبع آن نظریه‌های نقد ادبی معاصر به‌ویژه نقد زبان‌شناختی و سبک‌شناسیِ زبان‌شناختی مشابهت‌های فراوانی دارد. به‌طور کلی وجود مباحثی نظیر حال و مقام، خبر، انشا، اسناد خبری، اغراض و کاربردهای ثانوی کلام، تقدیم و تأخیر اجزای کلام در علم معانی، شباهت و همپوشانی بسیار زیاد این علم را با سه شاخه اصلی علم زبان‌ش...

علوم و فنون بلاغی شامل معانی، بیان و بدیع در شکل گیری زبان عرفانی نقش مهمّی دارد. با توجّه به قواعد و اصول علم معانی، نقش و اهمّیّت انواع جمله در انتقال مفاهیم قابل بررسی است. این علم انواع جمله را به خبر و انشاء تقسیم و از نظر معانی ثانوی مطالعه می کند. عارفان برای برای تعلیم و بیان تجارب عرفانی خود، ابزارهای گوناگون زبان را به خدمت می گیرند. انشا، یکی از عناصر مهمّ زبان عرفانی است و در آثار عرفانی...

یکی از مباحث اصلی علم معانی، تعیین صدق و کذب جمله های خبری است. چنانچه گزاره ای قابل صدق و کذب باشد، خبری است، و اگر چنین نبود، انشایی است. نخستین مطرح کنندگان صدق و کذب خبر، از میان متکلّمان و فلاسفه بوده اند. امّا تمام گزاره های ادبی مطابق با زبان منطق نیستند؛ این قبیل گزاره ها ویژگی هایی دارند که منطق گریزی در آنها به وضوح مشاهده می شود. گزاره های ادبی الزاماً خبری نیستند، بلکه هدف آنها القاء ب...

یکی از دانش های بلاغی مهم، علم معانی است که به بررسی اغراض ثانوی متکلّم از انتخاب ساخت های زبانی، می پردازد. وقتی سخنور فصیح و بلیغ باشد، این نوع کاربرد از نظر کمّی و کیفی در کلام او بیشتر دیده می شود. از آن جا که مولانا یکی از بزرگ ترین سخنوران و شعرای فارسی گوی است طبعاً نکات بلاغی زیادی در آثار او دیده می شود. در این پژوهش که به بحث در ابعاد ادبی و اخلاقی امر و نهی در دفتر اوّل مثنوی مولوی اختص...

حدیقةالحقیقه یکی از متون تعلیمی عرفان و تصوف به شمار می رود که گاه جنبة تعلیم در آن بر ذوق و خیال غلبه دارد و می توان آن را نوعی دایرةالمعارف عرفانی دانست. یکی از ابزارهای زبانی که خطیبان، شاعران و سخنوران در آثار تعلیمی برای تأثیرگذاری بیشتر سخن بر مخاطبان، از آن استفاده می کنند، به کاربردن جمله های پرسشی در کلام است. سنایی نیز در منظومة تعلیمی خود، حدیقه، از این ابزار بهره برده است. در این پژ...

بررسی کامل جملات خبری و انشایی به عنوان ضرورتی اهم در اثر عظیم و گرانقدر نهج البلاغه مطرح است که به واکاویی جملات در این مجموعه پرداخته است که میزان اهمیت کاربرد جملات از زبان مولی علی(ع)به صورت جدی مطرح است که توجه امام (ع) بیشتر بر استعمال کدام نوع از جملات بوده است که با بررسی این کاربرد در نوع گفتاری امام علی (ع) هدف بلاغی و پیامی جملات روشن می شود و این اثر ما را در فهم بهتر معانی ثانوی جم...