در این مقاله، پس از ریشه شناسی و اصطلاح شناسی مفهوم تبیین، فلسفة علوم اجتماعی را در تلاقی با حوزة گسترده و پیچیدة تبیین، به دو رهیافت هستی شناسانه و معرفت شناسانه، طبقه بندی نموده ایم. در رویکرد هستی شناسانه، پنج نوع روش شناسی: فردگرایی، کل گرایی، جدل گرایی، نظام گرایی و واقع گرایی را به اجمال معرفی نموده ایم. در رویکرد معرفت شناسانه نیز دو مدل تبیینی: قیاسی ـ قانونی و استقرائی ـ احتمالی و با ه...

چکیده کارکردهای فردی و اجتماعی تاریخ- بویژه نقش تاریخ در حمایت معرفتی از پارادایم های رقیب در جوامع انسانی- زمینه ساز اهمیت یافتن طرح پرسش از اعتبار گزاره های تاریخی است.این رساله با آگاهی از نقش مهم تاریخ،به طرح این مساله می پردازد که آیا شناخت تاریخی ممکن است؟رهیافت رساله جهت حل مسئله ی مزبور پاسخ به چهار دسته از پرسش های فرامعرفت شناسانه،معرفت شناسانه،هستی شناسانه و روش شناسانه است.پرسش های...

برخی از شیعه‏شناسان غربی اصل اعتقادی عدل در شیعه امامیه را برگرفته از کلام معتزلی می‏دانند درحالی‏که این اصل اعتقادی از آموزه‏های نظری و عملی امام علی علیه‏السّلام نشأت گرفته است.عدل از نظر امامیه دارای شأنی وجودشناسانه است که از صفت عدل الهی آغازشده،در کیهانشناسی جریان یافته،و نهایتا از طریق انسان کامل که دارای شأن خلیفه اللهی است در کلیه شئون اجتماع بشری جریان می یابد بنابراین حتی اصل امامت مب...

جنبه های هستی شناسانه، معرفت شناسانه، روش شناسانه و روشی چهار جنبه از پژوهش و فهم هستند که از اهمیت خاصی برخوردارند و همگی به هم وابسته اند. در ادبیات پژوهش جداسازی هستی شناسی و معرفت شناسی، از لحاظ مفهومی، با مسئله خاصی روبه رو است. اصطلاح روش شناسی نیز با بی دقتی مورد استفاده قرار می گیرد و پژوهشگران روش های پژوهش را به کار می گیرند بی آنکه اطلاعی از مفروضات هستی شناختی و معرفت شناختی مورد قب...

مقدمه و هدف:مسأله هدفمندی سلامت جسمی مسأله‌ای قابل تأمل است. تاکنون دیدگاه‌های گوناگونی درباره هدف سلامت جسمی مطرح شده است و اهداف متنوع مادی و معنوی برای آن بیان شده است. نگاه ویژه اسلام، تعیین هدف معنوی و الهی برای سلامت جسمی انسان است. از نظر اسلام، سلامت جسمی هدفی فرامادی دارد تا بستر لازم برای تحقق و شکوفایی سلامت تمام ابعاد و رسیدن به کمال نهایی وی و قرب الهی را فراهم ساز...

مراد از معرفت شناختی باستان شناختی یا آرکئولوژی نقد ها تحلیل ها داوری ها و ارزیابی های معرفت شناسانه پیرامون رشته حرفه و دانشی چند رگه (Polygenci) چند ریختاری (polyform) چند گون (maltifarious) بر آن ها نهاده به پا و بنا شده پاره ای از مسئله ها و موضوعات کلان و کلیدی معرفت شناختی باستان شناسی را شامل می شوند که در این مقاله به اشاره و اجمال به آنها پرداخته شده است

تاریخچه معرفت شناسی نشان می دهد که متفکران مسلمان همواره به اهمیّت و ابعاد مختلف علم و معرفت توجه داشته و به فراخور نیاز، مطالبی را در این زمینه ضمن مباحث خود ارائه کرده اند و یکی از عوامل اصلی توجه متفکران مسلمان به علم و معرفت اهمیتی است که اسلام به مقولۀ علم داشته است. در نگاه اوّل در بسیاری موارد اثر یا فصل مستقلّی در این مورد دیده نمی شود؛ اما حکمای مسلمان گاه معرفت را از حیثیت هستی شناسانه و...

در این مقاله، آموزش کتب مبانی جامعه شناسی از منظر معرفت شناسی علوم اجتماعی در ایران، در دوره 1377 تا پایان سال 1394 مورد مطالعه طولی(1) قرار گرفته است. این مقاله سعی دارد کتب جامعه شناسی را از منظر تأثیر شبکه های اجتماعی بر ساختارهای اجتماعی مورد تحلیل انتقادی قرار بدهد. به لحاظ نظری، از رویکرد ضرورت شیفت پارادایمی استفاده می شود چرا که این کتب کماکان به نیازهای رشته، پاسخ نمی دهند. به لحاظ روش...

اخلاق ابن سینا در «رسائل مشرقی»[1] به میزان کسب معرفت از عالم بالا بستگی دارد؛ یعنی هر قدر معرفت افراد به عالم فرشتگان و عقول بیش تر باشد، آن ها انسان های اخلاقی تری خواهند بود. وی در این رسائل، افراد را از لحاظ توانایی در کسب این نوع معرفت، به دو دستۀ برادران حقیقت و غیر آنان تقسیم می کند. در قسمت اول این مقاله، با تأکید بر این نکته، نشان می دهیم که عامل ممیز میان این افراد، معرفت شناسانه و در...

با پذیرش این مطلب که امام خمینی; فارغ از شأن سیاسی، دارای وجهه قوی فقهی، فلسفی و عرفانی بوده، بررسی و تحلیل ابعاد معرفتی و بخصوص مبنای معرفت شناسانه اندیشه های ایشان ضرورت می یابد. نکته مهم آن که معرفت شناسی امام; را باید در ذیل مکتب معرفتی حکمت متعالیه ملاصدرا  مطالعه نمود. ایشان به پیروی از ملاصدرا، علم را مساوی وجود و فوق کیفیات و مجرد از ماده می­داند و از طرفی به تبعیت از شیخ اشراق، علم را ...