ابو عیسی وراق، از معتزلیان شیعه  شده ای است که نه تنها تغییر نگرش و گرایش او به مذهب حقه امامیه، مناقشه برانگیز بوده و حتی اتهام ها و اظهارنظرهای تند معتزلیان را در پی داشته، بلکه رویکردها و دیدگاه های کلامی او در راستای تبیین آموزه های شیعه نیز افزون بر جالب توجه بودن، توجه و حساسیت بسیاری از اندیشمندان شیعی را برانگیخته است. در این مقاله به بررسی برخی  دیدگاه ها و رویکردهای وراق و سهم و نقش ا...

معتزلیان شیعه شده عنوانی برای برخی از متکلمان شیعی است که سابقۀ تفکر اعتزالی دارند. ابوعیسی وراق، ابن راوندی، ابن قبه رازی، ابن مملک اصفهانی و ابن فسانجس از شخصیت‌های این دسته از متکلمان هستند. اینان با آگاهی از نظام الاهیاتی معتزلیه اندیشه‌های امامی را پذیرفتند و در راه دفاع و تبیین آموزه‌های کلامی امامیه تلاش کردند. این تلاش تغییراتی را در تفکر امامیه و سوق دادن کلام امامیه به اندیشه‌های اعتز...

معتزلیان شیعه شده عنوانی برای برخی از متکلمان شیعی است که سابقۀ تفکر اعتزالی دارند. ابوعیسی وراق، ابن راوندی، ابن قبه رازی، ابن مملک اصفهانی و ابن فسانجس از شخصیت های این دسته از متکلمان هستند. اینان با آگاهی از نظام الاهیاتی معتزلیه اندیشه های امامی را پذیرفتند و در راه دفاع و تبیین آموزه های کلامی امامیه تلاش کردند. این تلاش تغییراتی را در تفکر امامیه و سوق دادن کلام امامیه به اندیشه های اعتز...

ابو عیسی وراق، از معتزلیان شیعه ‌شده‌ای است که نه‌تنها تغییر نگرش و گرایش او به مذهب حقه امامیه، مناقشه‌برانگیز بوده و حتی اتهام‌ها و اظهارنظرهای تند معتزلیان را در پی داشته، بلکه رویکردها و دیدگاه‌های کلامی او در راستای تبیین آموزه‌های شیعه نیز افزون بر جالب توجه بودن، توجه و حساسیت بسیاری از اندیشمندان شیعی را برانگیخته است. در این مقاله به بررسی برخی  دیدگاه‌ها و رویکردهای وراق و سهم و نقش ا...

ابن‌راوندی متکلمی از معتزلیان شیعه‌شده‌ در سدۀ سوم هجری بوده که منابع کلامی و رجالی اهل سنت چهرۀ سیاهی از وی ارائه کرده‌اند. خاستگاه عمدۀ این گزارش‌ها به معتزلیان بازمی‌گردد. سؤال مطرح این است که چرا ابن‌راوندی این‌گونه مورد هجمۀ معتزلیان قرار گرفته است؟ آیا گرایش فلسفی و امامی شدن وی از یک‌سو و نوع نقدهای او بر آموزه‌های الهیاتی اعتزال از سوی دیگر در مواضع معتزلیان علیه وی مؤثر بوده است؟ فرضیۀ...

از نیمۀ دوم قرن اول هجری به بعد، فرق و مذاهب مختلف کلامی شروع به رشد کردند. یکی از این جریان های فکری معتزله بود که تا اواسط قرن سوم هجری روابط چندان مطلوبی با شیعه نداشت؛ بنابراین تا این برهه از زمان بسیاری از رهبران دو گروه ردیه های فراوانی بر آثار هم دیگر می نوشتند که هدف آن ها از این عمل، دفاع از اصول اعتقادی مکتب خود بود که در بسیاری از موارد با تعصب و چشم پوشی از حقیقت نیز همراه می شد. ام...

از نیمۀ دوم قرن اول هجری به بعد، فرق و مذاهب مختلف کلامی شروع به رشد کردند. یکی از این جریان‌های فکری معتزله بود که تا اواسط قرن سوم هجری روابط چندان مطلوبی با شیعه نداشت؛ بنابراین تا این برهه از زمان بسیاری از رهبران دو گروه ردیه‌های فراوانی بر آثار هم‌دیگر می‌نوشتند که هدف آن‌ها از این عمل، دفاع از اصول اعتقادی مکتب خود بود که در بسیاری از موارد با تعصب و چشم‌پوشی از حقیقت نیز همراه ‌می‌شد. ا...

آموزة تشبیه و تنزیه یکی از پیچیده­ترین آموزه­های کلامی است که از دیرباز متفکران اسلامی را به خود مشغول کرده است. ازیک‌سو، اهل حدیث و اشاعره و ازسوی‌دیگر، معتزلیان و گروهی از متلکمان شیعه با قرائت‌های کاملاً متفاوتی بدین آموزه نظاره کرده‌اند. گروه اول به سمت تشبیه و گروه دوم به سمت تنزیه سوق یافته‌اند. و اما در این میان ابن‌عربی و شارحان مکتب او به قرائتی جدید، یعنی تشبیه در عین تنزیه دست یافته‌ا...

با افول مدرسه کلامی امامیه در کوفه از نیمه سده سوم هجری، گروهی از متکلمان امامی و معتزلیان شیعه شده که چندان به نام شناخته نیستند، نمایندگی کلام امامیه را بر عهده گرفتند و با گرایش به اندیشه های معتزله از کلام امامیه در دوران حضور فاصله گرفتند. این پژوهش با تکیه بر مقالات الاسلامیین ابوالحسن اشعری ـ تألیف دهه آخر سده سوم ـ برخی از اندیشه های کلامی این جریان فکری را بازیابی کرده و رویکرد متکلمان...

از ادعاهایی که افرادی مانند خیاط، اشعری، ابن تیمیه و... درباره شیعه امامیه مطرح کرده اند، تأثیرپذیری عالمان این مکتب از جمله سید مرتضی از اندیشه های کلامی معتزلیان عقل گراست. اصل این ادعا را بزرگان امامیه همچون شیخ مفید و دیگران به طور کلی مردود دانسته اند. این مقاله به صورت جزئی به مصداق پرداخته و با بررسی دیدگاه های دو شخصیت تأثیرگذار، یعنی «سید مرتضی» از امامیه و «قاضی عبدالجبار» از معتزله، ...