اگر دیوان اشعار حافظ را بررسی کنیم، درخواهیم یافت که او آثار بیشتر شاعران دیگر را خوانده و بسیاری از اشعار خود را به‌ استقبال آنان سروده‌است. علاوه بر این، برخی از مضامین و ابیات و مصرع‌‌‌‌های شاعران پیشین و هم‌‌‌‌عصر خود را لابه‌‌‌‌لای اشعار خویش گنجانده‌است. در این مقاله، منحصراً مصرع‌‌‌‌هایی تحلیل و مقایسۀ شده که حافظ بدون کمترین دخل و تصرفی، تضمین کرده‌است. وقتی حافظ مصرعی را از یک شاعر تضم...

این مقاله به بررسی موازنه و انواع آن در دیوان انوری می‌پردازد. موازنه ‏یکی از صنایع لفظی در علم بدیع است که باعث ایجاد موسیقی بیشتر در شعر و در ‏نتیجه جذابیت و گیرایی آن می‌شود. موازنه از تقابل سجع‌های متوازن و گاه متوازی ‏شکل می‌گیرد. در این پژوهش ما انواع دیگری از موازنه را در دیوان انوری مشاهده ‏می‌کنیم که در کمتر کتاب بدیعی به آن پرداخته شده است؛ و آن وجود موازنه در ‏دو بیت متوالی است، به ا...

در برخی کتب نثر اواخر سدۀ هفتم و اوایل سدۀ هشتم و پس از آن، به کلام موزونی با کارکردی مثل‌گونه استشهاد شده که شباهت زیادی به مصرعی از سروده‌های سعدی دارد؛ در حالی که در تاریخ وصّاف، این مصرع به مؤلف تاریخ، انتساب یافته است. در این گفتار با نگاهی چندوجهی ابتدا ضبط تعدادی از دستنویس‌های کلیات سعدی در موضع مربوط به مصرع مزبور بررسی خواهد شد، سپس فقره‌ای از تاریخ وصّاف که این مصرع را در خود جای داده ...

این مقاله به بررسی موازنه و انواع آن در دیوان انوری می پردازد. موازنه ‏یکی از صنایع لفظی در علم بدیع است که باعث ایجاد موسیقی بیشتر در شعر و در ‏نتیجه جذابیت و گیرایی آن می شود. موازنه از تقابل سجع های متوازن و گاه متوازی ‏شکل می گیرد. در این پژوهش ما انواع دیگری از موازنه را در دیوان انوری مشاهده ‏می کنیم که در کمتر کتاب بدیعی به آن پرداخته شده است؛ و آن وجود موازنه در ‏دو بیت متوالی است، به ا...

غزل های حافظ و ترانه نامۀ پترارکا (1304-1374 م)، دست کم در سه ویژگی، زمینه ای مشترک دارند: (الف) از دیدگاه چونی، هر دو اثر اوج شعر غنایی عاشقانۀ قرون وسطی هستند: یکی در ادب پارسی، دیگری در ادب اروپایی؛ (ب) از دیدگاه ترتیب زمانی، هر دو دیوان در سدۀ هشتم هجری (چهاردهم میلادی) سروده شده اند، و (ج) از دیدگاه چندی، غزل های حافظ به تصحیح دکتر خانلری 4092 بیت (یعنی، نزدیک 8184 مصرع) دارد، و ترانه نامۀ...

مساله اصلی تحقیق حاضر بررسی دو شیوه جواب آواز با تکیه بر اجرای دستگاه ماهور توسط سید احمد خان _ درویش خان و اجرای آواز بیات اصفهان توسط جلیل شهناز _ تاج اصفهانی می باشد. ابتدا ساختار آواز بررسی شده است. نمونه هایی از تحریر و مکاتب جواب آواز مورد مطالعه قرار گرفته است. با بررسی انجام شده، جواب آواز دارای دو بخش است، جواب ساز به آواز در حین اجرای خواننده و جواب ساز به آواز پس از اتمام جمله خوانند...

این که شاعران برخی سروده­های خود را تکرار کنند، امری رایج است. در اشعار حافظ نیز، هفده مصراع و یک بیت تکراری در هم ریخته، وجود دارد. به نظر می­رسد تکرار این اشعار اتفاقی نبوده و حافظ اهدافی مشخص را پی می­گرفته­است. حال مسأله این است که حافظ از تکرار این اشعار چه اهداف فکری و اغراض بلاغی را در نظر داشته­ است؟ در این مقاله با روش تحلیلی توصیفی به این موضوع پرداخته شده­است. تاریخ دقیق سروده­های حا...

چکیده کمک گرفتن از اساطیر و قصه‌های عامیانه برای حل مشکلات تصحیح متن و رسیدن به صورت صحیح قدیمی‌تر‌ یک واژه یا مصرع و... شیوه‌ای راهگشا در تصحیح متون کلاسیک است. این شیوه خصوصاً در تصحیح ابیات شاهنامه بسیار استفاده شده است. یکی از ابیات چالش‌برانگیز شاهنامه که در نسخه‌های خطی و چاپ‌های مختلف به صورت‌های گوناگون ضبط شده بیتی است که تهمینه در داستان رستم و سهراب، هنگام معرفی خود به رستم می‌آورد: ی...

مثنوی مولانا اثری گران‌بهاست که بیش از دیگر آثار، مورد توجّه شارحان بوده است بنابراین شرح‌های زیادی بر این کتاب نوشته شده است. تعدادی از شروح نوشته شده بر مثنوی معنوی تاکنون معرّفی و چاپ شده‌اند امّا هنوز تعدادی از این شروح، گمنام و در کنج کتابخانه‌ها در پردة نسیان باقی مانده‌اند. یکی از این شروح، شرح مصطفی بن شعبان سروری از عالمان قرن نهم و دهم هجری است. شرحی که تا به حال تصحیح و معرفی نشده؛ توان...