مهم ترین نقشه مساجد قبل از سلجوقی ایران که سادگی و مردم‏واری آن مورد توجه بوده، الگوی شبستانی است. در کنار سادگی این نقشه معایبی از جمله رواق های متحدالشکل و عدم تأکید مناسب به جهت قبله مورد توجه معماران بوده و هریک به فراخور توجه و با درنظر گرفتن معماری منطقه ای به تغییراتی اقدام نمودند. یکی از مهمترین تغییرات در ایران ورود با تأخیر چهارطاقی گنبددار قبل از اسلام به مساجد به عنوان سالن محراب می...

در قرون اولیه اسلامی در ایران، علی رغم تبدیل برخی از نیایشگاه های ادیان باستانی ایرانی به مسجد، هم چون مسجد جامع بروجرد، نیریز، یزدخواست و...، شیوه غالب بنای مساجد، با بهره گیری از الگویی که پیامبر گرامی اسلام در ساخت نخستین مسجد به کار برده، شبستانیِ ستون دار بوده است (شیوه خراسانی). در قرن پنجم هجری (دوره سلجوقی)، شاهد تغییر کالبدی برخی مساجد شبستانی (هم چون مسجد جامع اصفهان ) به مساجدی با فرم...

مساجد از صدر اسلام تاکنون نقش مؤثری در عرصه‌های مختلف زندگی مسلمانان و به خصوص ملت ایران ایفا کرده‌اند، از این رو، در این تحقیق به بررسی نقش مساجد به عنوان یک نهاد مردمی مؤثر در ترویج سبک زندگی ایرانی- اسلامی پرداخته شده است. این تحقیق برمبنای هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و برمبنای ماهیت و روش، نوعی تحقیق پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق شامل تمام مساجد موجود در جمهوری اسلامی ایران است که در ح...

مسجد به عنوان عنصری اساسی در جامعۀ اسلامی همواره جایگاه مهمی در معماری ایرانی - اسلامی داشته و از این نظر مورد توجه بوده است. مساجد بر اساس معماری خاص خود، عناصر مشترکی دارند که آنها را از سایر بناهای مذهبی متمایز می­سازد؛ از جمله این عناصر می‌توان به گنبد، مناره، شبستان، محراب و صحن اشاره کرد که با توجه به فرم و کارکردشان، در قسمت­های مختلف مسجد قرار می­گیرند. در این مقاله، علاوه بر نگاهی به ع...

خصوصیات کالبدی اجزا، معیاری است برای دسته‌بندی ویژگی‌های مساجد نخستین ایرانی و آشکار ساختن شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها. مطالعۀ مقایسه‌ای این ویژگی‌ها راهکاری برای تحلیل چگونگی و چرایی تفاوت‌های مساجد قرون نخست تا چهارم ایران و تفاوت‌های کالبدین اجزای آن‌ها ارائه می‌دهد. بررسی این خصوصیات کالبدین براساس کاربرد عناصر بصری و مطالعۀ مقایسه‌ای آن‌ها به‌منظور دسته‌بندی ویژگی‌های نخستین مساجد ایرانی تا...

در فرهنگ اسلامی ، گنبد هنگامی که خود مظهر روشنی از کیهان زائی بنیادی اسلامی می گردد ، تصویرپردازی باستان خود را القاء می کند. علائم اسلامی چون مرکز ، دایره و کره ، که خود فطری گنبدند ، از طریق انتقالی نمادین یکسره تحقق می یابند. اگرچه گنبد مساجد، ارتباطی گریز ناپذیر با سایر عناصری دارد که به عملکرد و شکل مساجد ایرانی معنا می بخشد ولی خود به تنهایی رمز و رازها و نیز گفته  ها و ناگفته  هائی را در...

در ایران قبل از عهد سلجوقیان مساجد مختلفی ساخته می شوند که اغلب به تقلید از مساجد عباسی بصورت شبستانی می باشند. ولی از قرن پنجم هجری و در قلب کویر مرکزی ایران نقشه ای بوجود می آید که ریشه در معماری قبل از اسلام ایران دارد. از این زمان به بعد گونه عام چهارایوانی به عنوان نمادی از فضای ایرانی، الگو نقشه مساجد این خطه می گردد. چرا و چگونه چنین الگوئی طرح مساجد عباسی را متحول می سازد؟ در این مقاله...

در این مقاله تلاش شده است تا آسیب‌های احتمالی ورود مدرنیته در ایران بر مساجد مورد بررسی قرار گیرد. مسجد در جامعه ایرانی همواره از جایگاه بالایی برخوردار بوده است. نقش مساجد در همبستگی اجتماعی و اعتلای روحی و معنوی مردم بسیار برجسته بوده است. مساجد، سنگر مقاومت مردم و حفاظت از کیان دین و فرهنگ در برابر هجوم بیگانگان بوده‌اند. در عین حال ورود مدرنیته در مساجد تحت عنوان شبه‌مدرن از طریق تکنولوژی ص...

معماری پایدار ایرانی اسلامی همیشه بر زیبایی تاکید داشته است و ایرانیان سعی کرده اند در معماری بناهای فاخر ماندگار خویش معانی و مفاهیم اصولی را با توجه به اندیشه های اسلامی متبلور نمایند. مجریان ساخت و طراحان معماری مساجد ایرانی چه در گذشته و چه در زمان حال همواره سعی داشته اند که در کنار ساختار سازه ای و کالبد ظاهری آن مساجد به عنوان یک مکان اجتماعی و برآورنده نیازهای روزمره گروه های اجتماعی، ب...

گلدسته‌ها از جمله مصنوعات فرهنگ ایرانی اسلامی تلقی می‎شوند. از این رو، بازسازی و مرمت گلدسته‌های مساجد در ‌زیباسازی شهر‌ها و گسترش معماری اسلامی، می‌تواند پیامدهای چشمگیری را به‎دنبال داشته باشد. پژوهش حاضر به بررسی تأثیرات اجتماعی ـ محیطی بازسازی و مرمت گلدسته‌های مساجد منطقۀ 9 شهرداری تهران پرداخته‌ است. این مطالعه در قالب الگوی ده‎مرحله‌ای ارزیابی تأثیرات اجتماعی (اتا) تعریف ‎شده و از ابزار‌...