یکی از حوزه های مطالعات بین رشته ای، جامعه شناسی ادبیات است که اندکی پس از ظهور آثار ادبی خود نمائی می کند تا ارزش و تبحر و مهارت ادیب را در آثارش نشان دهد. از جمله نظریه پردازانی که به نقد و تحلیل ساختار جامعه پرداخته، جورج لوکاچ است. وی یکی از برجسته ترین ناقدان جامعه شناسی ادبی در قرن بیستم که با ارائه ی نظریات ارزنده، انقلاب بزرگی در زمینه نقد جامعه شناختی پدید آورد و گام های بلندی در راه ا...

حضور زنان و نقش‏آفرینی آنان از بن مایه‏های ادبیات غنایی است در منظومه لیلی و مجنون پنج و در خسرو شیرین پانزده زن به چشم می‏خورند. زنان مطرح شده در لیلی و مجنون چهار نفر (به غیر از لیلی) و از زنان وابسته به خانواده‏هایی هستند که در داستان ایفای نقش می‏کنند اما در خسرو و شیرین دوازده شخصیت مستقل به چشم می‏خورد. در میان زنان، شیرین شخصیتی تاریخی است و در حماسه‏ها نیز حضور دارد و می‏توان گفت که وی ...

عشـق «قیس بن ملوح» از «بنی عامر» به «لیـلی بنت مهدی» شالوده ی داستانی غنایی است که بعدها به نام «لیلی و مجنون» شهـرت یافت. وبه سرعت در ادبیات عرب و بعد از آن در ادبیات فارسی بسیاری از شاعران و نویسندگان را وادار به سرودن شعر و نوشتن داستان کرد. «علی بن الحسین، ابوالفرج اصفهانی» (284 ه.ق- 356 ه.ق)، یکی از اولین نویسنده های عربی است که «لیلی و مجنون» را در جلد دوم کتاب مشهورش «الاغانی» به رشته ی...

یکی از نظیره­گویان نظامی در حوزۀ لیلی و مجنون سرایی، شاعری به ­نام میرزا عصمت­الله مخدوم معروف به قاضی میرعابد بدخشانی، از شعرای گمنام افغانستان و ناحیۀ بدخشان در سدۀ سیزدهم هجری است که منظومۀ لیلی و مجنون را در سال 1239 هجری قمری به رشتۀ نظم کشیده است. از این اثر در ایران تنها یک نسخۀ خطی موجود است که تاکنون نیز معرفی نشده است. بررسی این نسخه نشان می­دهد شاعر تحت تأثیر نظامی بوده است و داستان ...

در این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به بررسی «لیلی و مجنون» نظامی و «مجنون و لیلی» امیرخسرو دهلوی می‌پردازیم. مشخص است که تفاوت زمانی و مکانی، تأثیرات غیر قابل انکاری بر یک اثر تقلیدی گذاشته است؛ بنابراین «مجنون و لیلی» دهلوی، اگرچه همان «لیلی و مجنون» نظامی است؛ همچنان اثری متفاوت به لحاظ مؤلفه‌های فرهنگی و اجتماعی است که سختگیری­ها و تعصب‌های خاص ق...

داستان «لیلی و مجنون» یکی از نامه­ های «نامی» است که مربوط به عهد زندیه است. نامی که خود وقایع نگار کریم­ خان زند بوده است، علاوه بر «لیلی و مجنون»، صاحب نامه­ های «گنج گهر»، «خسرو و شیرین»، «وامق و عذرا» و همچنین اثر منثوری با عنوان «تاریخ گیتی ­گشا» است. البته «یوسف و زلیخایی» نیز بدو منسوب است که در این مقال به بررسی صحت و سقم این ادعا پرداخته می­شود. اما حکایت «لیلی و مجنون» از زبان نامی، گ...

‏داستان لیلی و مجنون، زبان رمز حال همه عاشقان صادق است. در تمامی این داستان ها، به رغم تفاوت های بسیار در روایات مختلف، ناکامی در عشق دنیایی و مردن از درد نامرادی مشترک است. این ماجرای کهن افسانه ای را نخستین بار نظامی به نظم فارسی در اورد و انگاه به تقلید از او، شاعران وگویندگان بسیاری ان را به نظم و نثر روایت کرده اند که معروف ترین انها ازان عبدالرحمن جامی است و او 300 ‏سال بعد ار نظامی این د...

اصطلاح ریخت شناسی به عنوان یکی از روش های تحلیل و طبقه بندی عناصر متن با مطالعات ولادیمیر پراپ بر روی یک­صد قصه ی عامیانه ی روسی وارد عرصه ی نقد ساختاری شده است. این شیوه ی تحلیل در شناخت نقش ها، نقش ویژه ها و حرکت های متن و چگونگی ترکیب و ارتباط این عناصر با یکدیگر کارآمد است. داستان لیلی­ومجنون جامی از جمله متون روایی ارزشمند ادبیات فارسی در قرن نهم است. جنبه های روایی این منظومه درحوزه ی ادب...

داستان لیلی و مجنون، روایتی نا مکرّر از کهن داستان «عشق» است که گذر روزگاران، غبار کهنگی بر رخساره­اش ننشانده است. این داستان هرچند ریشه در تاریخ کهن قوم عرب، در سدۀ نخست هجری دارد؛ امّا تنها در یک اثر ادبی، با عنوان نمایشنامۀ لیلی و مجنون، اثر احمد شوقی، آن هم در دوران معاصر، بازتاب می­یابد. ولی به محض ورود به ایران در سدۀ چهارم، در سروده­های شاعران نامی بازتاب یافته و در سدۀ ششم، نظامی گنجوی من...

مسأله‌ی اساسی این مقاله تحلیل روابط و مناسبات شخصیت­ها در لیلی و مجنون نظامی است. در این تحلیل، از الگوی کنش‌گر گریماس استفاده شده­است. شش نقش اصلی یا به تعبیر گریماس، کنش‌گر، در این روایت بازیابی شده که عبارتند از: فرستنده، پذیرنده، فاعل، هدف، یاری‌گر و بازدارنده. براساس نتایج حاصل از این تحقیق، در روایت لیلی و مجنون، فرستنده: عشق است که یک مفهوم انتزاعی است نه یک شخصیت عینی؛ پذیرنده: لیلی و م...