یکی از مهم ترین مباحث فلسفی، مسئله ی حرکت می باشد. وقوع حرکت در پدیده-های مادیِ پیرامون ما، امری بدیهی است، اما آیا حرکت در تمام موجودات مادی عالم رخ می دهد؟ فلاسفه در مقام پاسخ به این پرسش معتقدند که حرکت فقط درموجودات مادیِ عالم رخ می دهد؛ چراکه موجود مجرد، فاقد قوه و استعداد است و به همین سبب، حرکت (که خروج ازقوه به فعل است) در آنها امکان ندارد. اما از طرفی، روایات فراوانی وجود دارد که بر تحقق...

مجرد دارای اقسامی است. عقل و نفس دو قسم مشهور مجردات هستند. در فلسفه أفلوطین أحد، و موجود مستقل و مطلق در فلسفه ملاصدرا، نیز مجردند. علاوه بر این سه قسم، نوعی دیگر از مجرد به نام مجرد مثالی در فلسفه اسلامی مطرح است. مجردات در دیدگاه أفلوطین و ملاصدرا ویژگی‌هایی متمایز از مادیات دارند. در مجردات احکامی مثل وجود، وحدت، علیت و علم غلبه دارد و عوارض مادی مانند ماده، حرکت، زمان و مکان از آنها سلب می...

یکی از مسائل مهم فلسفی در مبحث حرکت، مسئلۀ «امکان یا امتناع حرکت در مجردات» است. این مسئله پیوند وثیقی با مسئلۀ وجود عینی هیولا و مادۀ المواد دارد. فیلسوفان مشائی با براهینی همچون «برهان قوه و فعل» و «برهان فصل و وصل»، تلاش کرده‌اند اثبات کنند که هیولای اولی وجود عینی در عالم جسمانیات دارد؛ از سویی دیگر، آنها حرکت را مبتنی بر وجود هیولا دانسته‌اند. بدین ترتیب، از آنجا که موجودات مجرد، خالی از م...

حرکت خروج تدریجی چیزی از قوه به سوی فعلیت است و آن چیزی موضوع حرکت است که مرکب از قوه و فعل باشد و حرکت و تغییر از ویژگی های ماده است چون آن چیزی که حرکت می کند مرکب از قوه و فعل است و ماده هم دارای قوه است، پس ماده حرکت می کند و حرکت از صفات امر مادی است. ولی مجردات با این که قوه ندارند ولی نسبت به کمال مطلق بالقوه اند و هر بالقوه ای در جهت رسیدن به فعلیت حرکت می کند، پس مجرد نیز در جهت کمال م...

فرشته شناسی از موضوعات مشترک میان ادیان و فلسفه است. از میان انبوه مسائل مطرح شده پیرامون فرشتگان و اوصاف آن ها، آن چه در اینجا بدان پرداخته می شود، ویژگی اساسی و کلیدی فرشتگان، یعنی وصف تجرد است. در این نوشتار، ابتدا با روش نقلی و استناد به قرآن کریم و روایات اسلامی و با توجه به ویژگی هایی همچون عدم تزاحم در مکان، بی نیازی از خوردن و آشامیدن، داشتن فعل ثابت و مقام معلوم، اثبات می شود که فرشتگا...

سلفیه عنوان جریانی از اصحاب حدیث اهل سنت با گرایش های گوناگون است که عقل را در فهم الهیات شایسته ندانسته، بر نقل تأکید فراوان دارد. این جریان فکری معتقد است که فهم سلف صالح سه قرن اول هجری از همه فهم ها ـ متکلمان، فلاسفه، عرفا و دیگر مذاهب ـ بهتر، خالص تر و به حق و حقیقت نزدیک تر است و دیگر فهم ها ـ بالاخص عقل گرایان و شهودیان ـ از خلوص خالی است. سلفیه اصطلاحی است که اگرچه در یکصد سال اخیر رواج...

یکی از ادله واقع گرایان برای اثبات وجود کلی ها در جهان خارج، برهانِ «ارجاع به مجردات» (abstract reference) است. طبق این برهان، جملات صادق بسیاری در زبان وجود دارند که ظاهرا درباره کلی ها سخن می گویند. به عقیده واقع گرایان، صدق این گونه جملات قابل تبیین نخواهد بود مگر آنکه کلی ها در جهان خارج وجود داشته باشند. کارنپ بر اساس نظریه «درجات زبانِ» خود، این برهان را مورد نقد قرار داده و استدلال می کند ...

بسیاری از فیلسوفان حرکت در مجردات را امری ناممکن دانسته اند. براهین آنها بر ثبات مجرد بر این مبنا استوار است که ماده شرط تحقق حرکت است. این مقاله می کوشد پس از تبیین حقیقت حرکت، نشان دهد که به ویژه بر مبنای حرکت جوهری، وجود ماده از اساس مورد تردید قرار دارد و براهین اثبات هیولی، یعنی برهان قوه و فعل و برهان فصل و وصل ناتمام است. با انکار هیولی باید در تعریف مجرد بازنگری کرد و آن را به موجودی که...

این تحقیق ، «حرکت پذیری » و وجود حرکت در مجردات مورد بررسی قرار داده و می کوشد تا به این مسأله پاسخ روشن و مستدلی بدهد. هدف واپسین نگارنده آنست که نشان دهد حرکت و تغیّر در امورمجرد، به لحاظ فلسفی و عقلی امری پذیرفتنی و قابل قبول است و از دیگر سو، تعارض و ناسازگاری ای که در نظر ابتدای میان متون دینی و یافته های عقل فلسفی به نظر می رسد زدودنی است . برای دستیابی به این هدف ابتدا در یک فصل سیر بحث ح...

مسئله ارتباط مجرد و مادی یکی از مسائل مهم در فلسفه است. نفس به دلیل هویت دوگانه ای که دارد، می تواند نقشی واسطه ای را میان عالم عقل و طبیعت را ایفا کند. نقش واسطه گری نفس، در فلسفه افلوطین و ملاصدرا به دو شکل متفاوت ترسیم شده است. از دیدگاه افلوطین، نفس دارای جنبه ای فرودین و جنبه ای عالی است. جنبه عالی نفس متصل به عقل است و هرگز تنزل نمی کند. اما نفس دارای جنبه فروتری نیز هست که با ماده در ارت...