چیرگی نور اسلام، بر جهان ظلمانی و رواج تعلیمات معارف الهی آن، سبب شد تا مسلمانان متفکّر و طالبان حقیقت و کمال انسانی، با اندیشیدن در باب توحید، معرفت حق و راههای وصول به حقیقت و غایت وجود، و با یاری جستن از قرآن کریم و احادیث، یک مکتب فکری، و علمی به نام عرفان به وجود آورند که بعدها بخش عمده ای از هویّت ملّی ما محسوب گردید. با توجه به اینکه ادبیّات فارسی در زمینه فرهنگ اسلامی تکوین یافته، از این ر...

مولانا جلال الدین محمد بلخی، عارف نام آور و از جمله شاعرانی است که در مجموعه آثار خویش به ویژه در مثنوی معنوی به قرآن و احادیث نبوی عنایتی ویژه دارد و از آن ها با تجلیل و عظمت خاصی یاد کرده است. موضوع اصلی این پژوهش بررسی دید گاه شاعرانه ی مولانا به مأثورات عرفانی در مثنوی معنوی است. به همین منظور ابتدا ابیاتی را که در آن ها مأثورات عرفانی به کار رفته است استخراج کرده ایم و سپس آیات قرآنی را در...

ایتی منسوب به امام علی است که در آثاری با رویکهرد » أنا نقطة تحت الباء « روایتعرفانی نقل شده که گاه در میرا عرفانی و فلسفی شر داده شده و گاه تک نگاری هاییمتعددی در بارۀ آن نگاشته شده است. این امر بر ضهرورت ارزیهابی ایهن روایهت مهی افزایهدکه در این نوشتار به آن می پردازیم. بررسی ها نشان می دهد که اولین بار ابن طلحة شافعیدر قرن هفتم در الدر المنظم فی السر الأعظم، گوینده این عبارت را امام علی دانس...

صوفیه مراحل و کیفیات مدارج سیر و سلوک خود را با عنوان حال و مقام طبقه‌بندی کرده‌اند که نشان‌دهندة موقعیت باطنی سالک و میزان پیشرفت و تعالی اوست. با توجه به جایگاه ارزندة امام علی(ع) در اسلام، متون متقدم تصوف نقل قول‌های فراوانی را از آن حضرت در بر دارند و بسیاری از مفاهیم عرفانی را که در تصوف مطرح می‌شود، می‌توان در قرآن کریم و تعلیمات و سخنان امام علی(ع) ملاحظه نمود. صوفیان به درستی ت...

زبان قرآن و به تبع آن زبان عربی، زبان نخست دنیای اسلام است. پس از ورود دین مبین اسلام به ایران و پذیرش این دین نجات بخش از سوی مردم، تأثیر همه جانبه آن بر تمام شئون فرهنگی و اجتماعی ایرانیان آغاز شد. بخش دیگری از اثرپذیری زبان و فرهنگ ایرانیان در مواجه با میراث منظوم و منثور به زبان عربی است که یا اغلب به وسیله ایرانیان نگاشته شده است یا ایرانیان در آثار خود از میراث عرب‎های مسلمان سود جسته ‎ان...

تذکر? الاولیاء، تنها اثرمنثور عطار و کتابی پرحجم در تراجم احوال اولیاست؛ که مشتمل بر شرح حال هفتاد و دو تن از بزرگان اسلام و مشایخ صوفیه است. اولین فرد اولیاء که عطار شرح حال او را می نویسد حضرت جعفربن محمد صادق(ع) است و با شرح حال حلاج پایان می پذیرد؛که بعدها 25شرح حال دیگر برکتاب افزوده شده است. این کتاب در ادبیات منثور عرفانی گل سرسبد تمام آثار است. نه در فارسی مانندی برای آن می توان یافت و...

نسبت میان مسألۀ رنج و ایمان، نزد اندیشمندان اهمیت ویژه ای دارد و دیدگاه های متفاوتی در این زمینه ـ با رویکردهای درون دینی یا برون دینی ـ ابراز شده است. اهمیت مسألۀ ایمان، عمدتاً به رابطۀ ایمان و سعادت معطوف است که در متون و مأثورات دینی، بر آن، تأکید فراوان رفته است. در عرصۀ تضارب آرا در این باب، عارفان نیز در آثار مکتوب خویش، با ابتنا بر ذوق و تجربۀ عرفانی، دیدگاه های عمدتاً بدیعی در این باره در...

کرامات و معجزات از جمله مباحث مطرح در آثار ادیبان و شاعران پارسی گوی بوده است. از زمانی که سنایی عرفان را به طور عملی وارد شعر نمود و زمینه برای ظهور عرفا و شاعران بزرگ فراهم شد، شعر به عنوان تجلی‌گاه خصال و کرامات شخصیت‌های بزرگ دینی و ملی گردید. در این بین جایگاه امام علی(ع) به عنوان شخصیتی دینی و مذهبی غیر قابل انکار است. مأثورات عرفانی امام علی(ع) در آثار عرفا و ش...

ایتی منسوب به امام علی است که در آثاری با رویکهرد » أنا نقطة تحت الباء « روایتعرفانی نقل شده که گاه در میرا عرفانی و فلسفی شر داده شده و گاه تک نگاری هاییمتعددی در بارۀ آن نگاشته شده است. این امر بر ضهرورت ارزیهابی ایهن روایهت مهی افزایهدکه در این نوشتار به آن می پردازیم. بررسی ها نشان می دهد که اولین بار ابن طلحة شافعیدر قرن هفتم در الدر المنظم فی السر الأعظم، گوینده این عبارت را امام علی دانس...