«نفس ناطقه» فصل ممیّز انسان از دیگر انواع و «کمال عقلی» فصل ممیّز آدمیان از یک‌دیگر است. نفس ناطقه دارای دو قوۀ عقل نظری و عقل عملی است. لطیفۀ ملکوتی نفس که سرّی از اسرار الهی است ظرفیت ترقّی و استکمال به سوی واجب تعالی دارد و اگر انسان آن را مُهمل رها کند به سوی ظلمت و تاریکی خواهد رفت. تحوّل‌پذیری و استکمال نفس از اصول مسلّم فلسفۀ صدرایی است و حرکت جوهری یکی از عمده‌ترین دلایل آن است. بر این اساس، آ...

فلسفه پزشکی با این پرسش اساسی شروع شده است که چه نسبتی میان فلسفۀ علم و فلسفۀ پزشکی برقرار است. اگر در این ربط و نسبت مداقه کنیم در اصل، پرسش از چیستی پزشکی است. به بیان دیگر پرسش این است که آیا پزشکی علم است یا نه؟ در پاسخ به این پرسش فیلسوفان پزشکی به دو گروه تقسیم شدند. دستۀ اول را گروه علم گرا می نامیم که قائل به این بودند که پزشکی علم است. این گروه تلاش کردند با بهره گرفتن از دستاوردهای فی...

این مقاله در صدد تبیین روش دو علم کلام و فلسفۀ اسلامی و سپس بررسی رابطۀ روشی میان آن دو است. این دو علم به‌عنوان دو علم مستقل مانند دیگر علوم اسلامی، در بستر زمان، با یک‌دیگر تعاملاتی از جمله تعاملات روشی داشته‌اند. علوم اسلامی (تفسیر، فقه،کلام، فلسفه و …) چون شبکه‌هایی در‌هم‌تنیده هستند که بر یک‌دیگر بسیار تأثیر گذارند. صَرف‌نظر از دیدگاه‌های افراطی و تفریطی در این زمینه، می‌توان گفت از ابتدا ت...

حکمتی که امروز با نام حکمت متعالیۀ صدرایی شناخته می شود و بر بلندای تاریخ فلسفۀ اسلامی می درخشد، از آغاز تدوین تاکنون، دارای فراز و نشیب هایی بوده که درخور مطالعۀ تاریخی است. بر هیچ کس پوشیده نیست که رشد و شکوفایی انواع دانش ها مرهون همت بلند مردانی است که با فداکاری خود ، در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نکردند . آخوند کاشی را می توان از مُروّجان و بلکه از احیاگران حکمت متعالیه صدرایی دانست . تسل...

حکمتی که امروز با نام حکمت متعالیۀ صدرایی شناخته می‌شود و بر بلندای تاریخ فلسفۀ اسلامی می‌درخشد، از آغاز تدوین تاکنون، دارای فراز و نشیب‌هایی بوده که درخور مطالعۀ تاریخی است. بر هیچ‌کس پوشیده نیست که رشد و شکوفایی انواع دانش‌ها مرهون همت بلندِ مردانی است که با فداکاری خود‌، در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نکردند‌. آخوند کاشی را می‌توان از مُروّجان و بلکه از احیاگران حکمت متعالیه صدرایی دانست‌. تسل...

در عرفان ابن­عربی و فلسفۀ صدرایی، علم، از حیث بدیهی بودن مفهومش و در نهایت خفا بودن حقیقتش، حکم وجود را دارد. هیچ چیزآشکارتر و روشن­تر از مفهوم علم نیست تا به واسطۀ آن بتوان علم را تعریف کرد؛ همچنان­که حقیقتِ علم مانند حقیقتِ وجود، کاملاً مخفی است. بر اساس وحدت وجود، حقیقتِ علم، «وجود حق» است. در واقع، علم به عنوانِ صفتِ حق­تعالی عینِ ذاتِ اوست و از آنجا که وجود او، فرد است و هیچ شریکی ندارد، علم نیز ف...

لیکاف با نقد دیدگاه ارسطویی دربارۀ استعاره، نظریۀ شناختی استعاره را پایه‌گذاری کرد. با فرض پذیرش نظریۀ شناختی استعاره، مفاهیم انتزاعی مطرح در فلسفۀ اسلامی نیز به‌واسطۀ استعاره‌های مفهومی قابل فهم می‌شوند. این استعاره‌ها اغلب به صورت ناخودآگاه از سوی فلاسفه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. وجود به‌عنوان یکی از مهمترین پایه‌های فلسفۀ ملاصدرا به‌واسطۀ استعاره‌های متعددی مفهوم‌سازی می‌شود. استعارۀ «وجو...

در عرفان ابن­عربی و فلسفۀ صدرایی، علم، از حیث بدیهی بودن مفهومش و در نهایت خفا بودن حقیقتش، حکم وجود را دارد. هیچ چیزآشکارتر و روشن­تر از مفهوم علم نیست تا به واسطۀ آن بتوان علم را تعریف کرد؛ همچنان­که حقیقتِ علم مانند حقیقتِ وجود، کاملاً مخفی است. بر اساسِ وحدت وجود، حقیقتِ علم، «وجودِ حق» است. در واقع، علم به عنوانِ صفتِ حق­تعالی عینِ ذاتِ اوست و از آنجا که وجودِ او، فرد است و هیچ شریکی ندارد، علم نیز ف...

اثبات وجود خدا، همواره از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری بشر بوده است. از این‌رو، در طول تاریخ اندیشه‌های دینی، اقامۀ برهان‌های مختلف برای اثبات وجود خداوند و نیز سنجش میزان اعتبار هر کدام از این برهان‌ها؛ از مسائل اساسی اندیشمندان بوده‌اند. یکی از این برهان‌ها که بیشتر در فلسفۀ غرب و در آثار توماس آکوئیناس عرضه شد، برهان درجات کمال است که البته به‌دلیل سوءفهم‌هایی که در ادراک آن صورت گرفته، مورد نقده...

فلاسفۀ مسلمان به منظور تبیین نحوۀ ارتباط میان مراتب هستی، اموری را به مثابۀ میانی­ها مطرح ساخته­اند. در فلسفۀ ملاصدرا، وجود منبسط، به عنوان صادر اول، میان هویت غیبیه و ماهیات قرار دارد. این وجود مجرای مبانی هستی­شناختیِ اصالت، وحدت و تشکیک در وجود است. بنابراین هستی­شناسیِ مبتنی بر نقش میانی این وجود، ظهور مبسوطی است از میانی­اندیشیِ صدرایی. بر اساس این ساختار میانی‌اندیشانه، امکان بی­نهایت امور م...