مطابق دیدگاه کشف باوری در باب معنای زندگی، معنای زندگی هم وجود خارجی دارد و هم قابلیت کشف. طباطبایی اگرچه متعرض به این مسئله نشده، ولی شواهدی در آثارش وجود دارد که نشان می دهد به کشف باوری معتقد است. طباطبایی معتقد است فاعل، فعل و غایت در وجود واحد متحدند. غایت مرتبه ای بالاتر در سلسله مراتب وجودی است، و در نتیجۀ هدایت الهی غایت زندگی انسان است و غایت زندگی انسان لازمۀ وحدت فعل الهی است. تحلیل ...

در این مقاله ضرورت وجود هدف برای فاعلیّت خدا به سه صورت نفی می شود: اول: غایت برای ذات خدا نه ضرورتی برگرفته از مبانی و قواعد عقلی و فلسفی است. دوم: نه لازمه مکتب و فلسفه ارسطویی است. سوم: نه از آموزه های دینی و نصوص شرعی اعمّ از آیات و روایات قابل استفاده است. لذا هرگونه فرض یا ضرورت هدف برای خدا در خلقت مردود است و اثبات کردیم که خدا در خلقت هیچ گونه غایتی نداشته است، بلکه خالقیت او نسبت به همه...

بحث جبر و اختیار یکی از مسائل مهم و معضلات فلسفی است. در طول تاریخ، فیلسوفان شرق و غرب در باب آن به تأملات بسیار پرداختند. فیلسوفان اسلامی در لابلای مباحث مربوط به کیفیات نفسانی، اصل علیت و صفات الهی به بحث دربارة این مسأله پرداختند. علامه طباطبائی، هم در آثار فلسفی خود و هم در تفسیر المیزان ابعاد مختلف جبر و اختیار را مورد بررسی و توجه قرار داده است. علامه با فطری دانستن مسألة اختیار در ابتداء...

در این مقاله ضرورت وجود هدف برای فاعلیّت خدا به سه صورت نفی می‌شود: اول: غایت برای ذات خدا نه ضرورتی برگرفته از مبانی و قواعد عقلی و فلسفی است. دوم: نه لازمه مکتب و فلسفه ارسطویی است. سوم: نه از آموزه‌های دینی و نصوص شرعی اعمّ از آیات و روایات قابل استفاده است. لذا هرگونه فرض یا ضرورت هدف برای خدا در خلقت مردود است و اثبات کردیم که خدا در خلقت هیچ‌گونه غایتی نداشته است، بلکه خالقیت او نسبت به همه...

«اندیشیدن به غایت»، «سنجش بین غایات احتمالی» و «گزینش نهایی غایت و هدف مطلوب»، اولین مرحله -مرحله شناخت- از مراحل صدور فعل نزد فیلسوفان مسلمان در تحلیل فلسفه‎‌ عمل است. تحلیل‌های ناظر به شناخت غایت و هدف‌گزینی در این مرحله، از سنخ مباحث شناخت‌شناسی بوده و از این رو متاثّر از قوای ادراکی انسان و به‌خصوص قوّۀ خیال و تاثیر آن بر مبادی علمی صدور فعل است. مسأله اصلی این جستار، شناخت جایگاه، کارکرد و چ...

از میان علل چهارگانه ( علت مادی ، صوری، فاعلی، غایی ) یکی از مهمترین علل، علت غایی است. غایت در فلسفه به دو معنای مختلف استعمال می شود یکی به معنای « ما الیه الحرکه» و دیگری به معنای « ما لاجله الحرکه» . علت غایی قبل از انجام فعل ، محرک فاعلیت فاعل است و پس از تحقق فعل وانجام آن ، وجود غایت در خارج تحقق پیدا می کند. هدف ما در این رساله بررسی احکام و ویژگی های علت غایی و ارتباط آن با علت فاعلی...

یکی از ارکان رکین نظام اخلاقی «غایت اخلاقی» است. غایت در حقیقت چیزی است که فعل در نهایت به آن منتهی می‌شود. در واقع انسان هر فعلی از جمله فعل اخلاقی را برای رسیدن به غایاتی انجام می‌دهد. برخی اندیشمندان غربی و ارسطوشناسان معاصر ضمن برشمردن بخشی از فضائل اصلی و غایات حقیقی در میان سایر مکاتب اخلاقی، بر این باورند که اولاً غایت اخلاقی نقش مهمی در شناخت، تبیین، ارزیابی و داوری نسبت به گزاره‌های اخل...

رنج به ‌عنوان ادراکی انفسی و برخاسته از شرایطی نامطلوب، در مکاتب دینی، به ‌ویژه از جهت خاستگاه و غایت آن، موضوع توجه قرار گرفته است. از این میان، دینِ انسان‌محوری چون بودیسم در همه‌ی شاخه‌هایش به واقعیت و علت رنج پرداخته‌، خاستگاه آن را در خود انسان می‌یابد و در صدد ارائه‌ی راه‌کاری است که نجات از همه‌ی رنج‌ها فراهم آید؛ اما از غایت و هدف رنج در جهان چیزی نمی‌گوید، چراکه به موجودی غایتمند در هست...

مسئله­ی مورد بررسی در این مقاله عبارت از این است که آیا اندیشه­ی اخلاقی کانت، چنان که شلر ادعا کرده است، صورت­گرایانه است یا خیر. در اینجا پس از توضیح معنای صورت­گرایی و پیشینه­ی انتقاداتی که از این منظر به تفکر کانت شده است، از طریق توضیح برخی از مفاهیم اصلی تفکر اخلاقی کانت، مانند خیر مطلق، تکلیف، امر مطلق و خودآیینی اراده، سعی کردیم نگرش صورت­گرایانه­ی او را در اخلاق نشان دهیم. گفته شده که ت...

نوشتار حاضر مسئله غایتمندی و نتیجه‏ گرایی اخلاقی را می‌کاود. به نظر برخی متفکران، این نگاه مستلزم سلب عنوان اخلاقی از فعل شده است و لذا معتقدند در صورتی فعل، عنوان اخلاقی پیدا می‏کند که فارغ از نتیجه و غایت آن صرفاً به عنوان یک وظیفه انجام شود. اما به نظر نگارنده، نگاه نتیجه‏ گرایانه به انجام فعل اخلاقی، مستلزم سلب عنوان اخلاقی از آن نخواهد شد و از طرفی مشوق و محرّک انجام فعل اخلاقی می­شود. در نگ...