تقسیم‌بندی علوم به محض و کاربردی سابقه‌ای دویست ساله دارد. در این مدت، فیلسوفان و مورخان علم و فناوری درگیر این مسأله بوده‌اند که چه معیاری این دو نوع علم را از یکدیگر متمایز می‌کند. مدل خطی یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین مدل‌هاست که مبتنی بر معیار حاصل از آن، هدف علم محض رسیدن به معرفت است، در حالی‌که هدف علم کاربردی به‌کار گرفتن معرفت علمی برای حل مشکلات عملی است. در این مقاله استدلال خواهد شد...

با استفاده از تعداد مقالات به ثبت رسیده در شاخه علوم محض در موسسه علمی (ISI) کشورهای عمده تولید کننده علم و میزان مشارکت آن ها در تولید علم جهانی در سال 2003 مشخص شد. همچنین میزان مشارکت ایران در تولید علم جهانی در تمامی شاخه ها و رشته های علمی معلوم گردید. تولید علمی ایران در شاخه علوم محض در سال 2003 به 0/29 درصد رسیده است که در طول یک دهه فعالیت پژوهشی هفت برابر شده است. همچون قبل، رشته شیم...

در حالی‌که مدافعان تحلیل‌هایِ درون‌گرایانه سعی دارند با استفاده از ویژگی‌های شناختیْ علوم محض و کاربردی را از یکدیگر متمایز کنند، مدافعان تحلیل‌های برون‌گرایانه تلاش می‌کنند با توسل به ویژگی‌های غیرشناختی یا زمینه‌ایْ تمایز مذکور را ترسیم کنند. در این مقاله، استدلال خواهد شد که هیچ‌یک از این رویکردها به‌تنهایی، خصوصاً در بازنمایی تمایز علم محض/ علم کاربردی و نسبت میان آنها، کفایت لازم را ندارند. در...

ذات گرایان، که به وجود هسته ی مشترک میان تجارب عرفانی پایبندند، به سه گروه عمده تقسیم می شوند: احساس گرایان،قایلان به تناظر تجربۀ حسی و عرفانی و طرفداران نظریۀ یافت اتحادی. در این میان، استیس و فورمن طرفدار اندیشه یافت اتحادی اند. مهم ترین مبحثی که استیس در ضمن آن به ماهیت تجربه عرفانی پرداخته است. مسئله هستۀ مشترک است که در آن به رصد ویژگی های مشترک تجارب عرفانی در سراسر جهان می پردازد. رویکرد...

نوشتار پیش رو حاوی انتقاداتی بر دیدگاه­های منطقی، معرفت­شناختی و هستی شناختی مندرج در کتاب بن­لایه­های شناخت و بویژه حاوی اشکالاتی بر تفسیر این کتاب از نقد عقل محض کانت است. نویسندۀ بن لایه­ها ... تلاش کرده است بر پایۀ حضوری دانستن علم به امور حسی یا فراحسی، به این نتیجه­گیری­ها بپردازد: ماهیت علم تصور است؛ همۀ احکام تحلیلی پسین هستند؛ غیر از ضرورت، جهت دیگری برای قضایا (مانند: امکان، فعلیت و د...

عنایت از نظر ابن­ سینا به مفهوم احاطه علمی حق تعالی به کل موجودات با بهترین نظام و بنا بر نیکوترین وجه ممکن است. وی علم عنایی را منبع فیضان خیر در عالم هستی می داند و نظامی که بر این اساس صورت می­ پذیرد، نظام احسن می نامد. ابن­ سینا شر را عدم شیء یا عدم کمالی برای موجود می ­داند و موجودات را در دو گروه قرار می ­دهد: خیر محض که از هر شر و فسادی مبری است؛ امری که خیر و منفعت آن با شری عارضی همراه...

این نوشتار، نخست صفات را به حقیقی و مضاف، تقسیم می کند. آنگاه به توضیحی دربارة صفات حقیقی محض و صفات حقیقی مضاف می پردازد. سپس یک قاعدة سینوی مطرح می کند که: هر ذاتی که موضوع تغیّر نیست، صفات حقیقی متغیر را نمی پذیرد. با توجه به این که علم به جزئیات متغیر، مستلزم تغیر علم است، آیا واجب الوجود، علم به جزئیات دارد یا ندارد؟ بخش پایانی این نوشتار، نقدی است پیرامون همین مطلب.

ذات گرایان، که به وجود هسته ی مشترک میان تجارب عرفانی پایبندند، به سه گروه عمده تقسیم می شوند: احساس گرایان،قایلان به تناظر تجربۀ حسی و عرفانی و طرفداران نظریۀ یافت اتحادی. در این میان، استیس و فورمن طرفدار اندیشه یافت اتحادی اند. مهم ترین مبحثی که استیس در ضمن آن به ماهیت تجربة عرفانی پرداخته است. مسئله هستۀ مشترک است که در آن به رصد ویژگی های مشترک تجارب عرفانی در سراسر جهان می پردازد. رویکرد...

خودادراکی یا ادراک نفسانی مهم ترین تعلیم کانت در استنتاج استعلایی نقد عقل محض و اصل بنیادی معرفت شناسی کانتی است. این اصطلاح در کتاب کانت صفات محض، اصلی و استعلایی به خود می گیرد. این تعلیم را شارحان نقد گاه با کوگیتوی دکارت مقایسه کرده اند و گاه پاسخی به شکاکیت هیوم شمرده اند. برخی آن را بیانگر انتساب تصورات به خود می دانند و برخی دیگر با قرائتی منطق گرایانه شأن صوری به آن می دهند. تعلیم خوداد...

در این وجیزه کوشش شده است که پس از نگاهی گذرا به شکل گیری اندیشه نگارش کتاب نقد عقل محض ]سنجش خردناب[ و ویژگیهای دو ویراست آن، جمال صورت و معنای آن در آینه آینه داری که از دور و از پس غبار ناهمزبانی بدان می‌نگرد رصد گردد، و برنامه عظیم کانتی در "ارزیابی توانایی عقل محض"، "نجش انواع شناخت نظری"، "تعیین امکان یا امتناع آنها"، "عرضه مابعدالطبیعه عمومی " یا "مابعد الطبیعه ما بعد الطبیعه" یا "پیش آم...