این پژوهش، دیدگاه مکتب تفکیک و علامه طباطبایی را در ارتباط با عقل و وحی مورد بررسی قرار می دهد. موسّسان وپیروان مکتب تفکیک نظریاتی را مطرح می کنند که حاصل این نظریات، دستاوردهای فلسفی و عرفانی را به چالش می کشد. در این مکتب، بر جدایی سه راه و روش معرفت، یعنی جریان «وحی، عقل و کشف» تأکید می شود. عقل، نوری مجرد، بسیط، ظاهر بالذات و مظهر للغیر و موجود مستقل خارجی تلقی می شود که با عقل فلسفی مغایرت ...

در طول تاریخ در میان اندیشمندان، عقل به عنوان ابزاری انکارناپذیر برای شناخت هستی و حقایق آن مطرح بوده و هست اما در کم و کیف شناخت و حد و توان آن اختلاف نظر وجود داشته است، این مهم در خصوص مشربهای فکری مسلمانان نیز صدق می کند، اندیشمندان علم کلام، فلسفه، عرفان و … دیدگاههای خاصی درباره عقل و توان معرفتی آن دارند. در سده اخیر نظریات جدیدی در میان متکلمین در خصوص ابزار معرفت و راههای دست یابی به...

سخن آغازین هیأت تحریریه یکی از فضائل برجسته آدمی عقلانیّت است. بدون شک، هر که عقلش کامل‏تر است، بر دیگران برتری دارد. قطعا صحابه پیامبر اعظم| به لحاظ عقلانیّت یکسان نیستند. با سیری در معارف اسلامی و آثاری از اندیشمندان معلوم می‏شود که عقل به یک لحاظ به عقل نظری و عقل عملی، و به لحاظی دیگر به عقل جزئی و عقل کلّی، و به لحاظی دیگر به عقل فطری و عقل اکتسابی، و به لحاظی دیگر به عقل قدسی و عقل زمینی قاب...

نوسازی مفهوم علم و دین بر پایه رویکرد ترکیبی عقل و ایمان چکیدهبررسی تاریخی نسبت «عقل و دین» و تعامل بین داده‌های دینی و یافته‌های بشری و تبیین حوزه هر یک از این دو مقوله، از دیر زمان توجه فیلسوفان و متالهان ادیان را به خود جلب نموده است. به‌گونه‌ای که پهنه تاریخ ادیان را می‌توان صحنه گفت‌وگوهای مستمر عقل و دین قلمداد کرد که سابقه چهره جدید آن تحت عنوان «علم و دین» به اواسط قرون وسطی...

عقلانیت یکی از موضوعات معرفت شناسی است که درباره آن نظرات مختلف و گاه متضادی از سوی اندیشمندان ارائه شده است. علامه طباطبایی نیز با غور در معارف دینی رویکرد خاصی در مباحث عقلی برگزیده و با ادله ای محکم که برخاسته از باور راسخ ایشان بوده، رویکردهای مطرح دیگری را به چالش کشیده است. این مقال، ضمن ارائه تعریفی مبسوط از عقل و بیان اقسام آن، انواع رویکردهای عقلی را مطرح نموده و در ادامه به مختصات روی...

در این رساله قصد بر این است که در نگاهی وسیع و مفصل، نقش و جایگاه حقوق فطری را در فقه شیعه بررسی کنیم و برخی از وجوه را مشخص سازیم. این بررسی در عین حال، متکی بر این فرضیه است که با ملازمه عقل و شرع در آموزه فقه شیعه، می تواند الگوی متفاوتی از تجربه مسیحیت به وجود آورد که افقی تازه را در عرصه هویت دینی نمایان سازد. بنابراین آراء فقهیان شیعه در این رساله نماینگر گزارش ساده تاریخی نیست بلکه مقصود...

این مقاله، نگارنده می کوشد منشا خداپرستی و خداشناسی را فطرت دل بیان کند. به این معنی که در نهاد آدمی گرایشی خاص نهفته است که او را به شنیدن پیام حق دعوت می کند و از درون او را متوجه مبدا خویش می گرداند. با این نگرش فطرت یکی از ارکان انسان شناسی دینی است که در تشریح دیدگاه های دین در باب خداگرایی، خداپرستی، دین شناسی، انسان شناسی و ... به کار می رود. تبیین واژه فطرت، ویژگی ها و گرایش های فطری در...

ارزیابی سرشت انسان و نیک یا بد بودن آن، از مسائل مهم و کهن در مکاتب مختلف دینی و فلسفی بوده است. برخی انسان را نیک سرشت، برخی او را بدسرشت و گروهی هم وی را فاقد سرشت مشترک دانسته اند. این مقاله در جستجوی پاسخ های دقیقی برای سه پرسش اساسی است: اولاً حقیقت سرشت انسان از نگاه هستی شناختی چیست؟ ثانیاً متعلَّق اصلی «خوبی و بدی» در بحث سرشت انسان چیست؟ ثالثاً منشأ افعال بد انسان چیست؟ براساس حکمت متعالیه،...

از مسائل فلسفۀ حقوق، شناخت قواعد حقوقی است. مکاتب مختلفی برای شناخت قواعد حقوقی و دست یافتن به منشأ و اصل حق به وجود آمده است. از جمله مکتب حقوق طبیعی یا حقوق فطری است. «منشأ و خاستگاه حق» در اصطلاح دانش فلسفۀ‏ حقوق، تعیین محلّ پیدایش حق و بر اساس آن، تعیین دلیل اعتبار یک حق است. در نگرش الهی از آنجا که همۀ هستی از آن خداست،هر حقی به خودی خود ثابت نمی­شود. در اصل همۀ حقوق از آن خداست از آنجایی ک...