مسئله عقلانیت علم، نیازمند بستری برای طرح چیستی عقلانیت است تا در چهارچوب مفهومی از عقلانیت، بتوان چگونگی عقلانیت ماجرای علم را به تصویر کشید. نگارنده در این مقاله تلاش می کند تا با استفاده از مفهوم عقلانیت هدف ـ وسیله نشان دهد که چگونه می توان چنین بستری را فراهم آورد. برای این کار می بایست علم را به عنوان یک فرایند در نظر بگیریم که در آن با مفروض گرفتن اهدافی، می توان عقلانیت دست یابی به این ...

پرسش اصلی این جستار آن است که بازتاب برداشت قدسی و سکولار از عقلانیت در ساحت های سه گانة جهان­دانی، جهان­داری و جهان­آرایی چگونه است؟ نگارنده با استفاده از روش تطبیقی و الگوی شناخت محور در بازشناسی این دو روایت از عقلانیت در اندیشة دو متفکر اجتماعی غربی و شرقی معتقد است: ماکس وبر در روایت سکولار از عقلانیت معیار آن را کارایی، یعنی انتخاب بهترین وسیله برای دستیابی به هدف، معرفی می کند. که در قا...

در این مقاله با تفکیک «عقلانیت عملی» از «عقلانیت علمی و شناختی» نشان داده می شود که عقلانیت شناختی، مربوط به فاعل شناخت و عالم علوم انسانی است که اعتبار خود را از اعتبار عقلانیت پارادایم های فلسفهٔ علم می گیرد. اما عقلانیت عمل که به «موضوع شناخت» علوم انسانی مربوط است، اعتبار خود را وامدار فلسفه و نظام اخلاقی است. به علاوه وظیفهٔ عقلانیت شناختی در قلمرو علوم انسانی، فهم روشمند رفتارها و کنش های آ...

هدف این مقاله تحلیل و بررسی عقلانیت دینی و سکولار در اندیشه متفکران اسلام است. به منظور دست یابی به این هدف ابتدا به مفهوم و کالبد شکافی عقلانیت و سپس به ویژگی های عقلانیت دینی و سکولار پرداخته شده است. پس از بررسی الگوهای عقلانیت سکولار به تحلیل و بررسی عقلانیت مطرح در اندیشه متفکران مسلمان می پردازیم که به دو سرمشق تجزیه شده است. الگوی نخست، عقلانیت فلسفی است که با عقلانیت دینی پیوند دارد و ا...

هدف این پژوهش بررسی عقلانیت سیاستگذاری عمومی در ایران است. چراکه سیاستگذاری در ایران، ضمن موفقیت در برخی عرصه ها، برخی دیگر از عرصه های جامعه را با بحران مواجه ساخته است؛ یعنی شهروندان باسیاست های روبه رو هستند که برخلاف آنچه در مرحله تقنین وعده داده شده است؛ عملیاتی و کاربست پیداکرده است. پژوهش حاضر با در نظر گرفتن محذورات سیاست ها در مرحله اجرا در پی پاسخ به این سؤال اصلی است؛ چگونه می توان ب...

هدف این مقاله تحلیل و بررسی عقلانیت دینی و سکولار در اندیشه متفکران اسلام است. به منظور دست یابی به این هدف ابتدا به مفهوم و کالبد شکافی عقلانیت و سپس به ویژگی های عقلانیت دینی و سکولار پرداخته شده است. پس از بررسی الگوهای عقلانیت سکولار به تحلیل و بررسی عقلانیت مطرح در اندیشه متفکران مسلمان می پردازیم که به دو سرمشق تجزیه شده است. الگوی نخست، عقلانیت فلسفی است که با عقلانیت دینی پیوند دارد و ا...

چکیده: فلسفه ی معاصر آکنده از مباحثات و نظریات گوناگون درباره ی عقلانیت است، اما چیستی و مفهوم کلی عقلانیت، هم چنان مبهم است. بدون مشخصه سازیِ عمومیِ عقلانیت، دستیابی به معیاری کلی برای داوری بین تبیین های متعدد دشوار است. مقاله ی "مفاهیم مختلف عقلانیت" در چارچوبی فرامعرفت شناسانه، با هدف ابهام زدایی از مفهوم مرکزی دعاوی عقلانیت که تمایل به ایجاز دارند، نگاشته شده است. ریچارد فولی، نویسنده ی مقا...

مهدی رسول فینی-دکتر عبدالرحمن حسنی فر عقلانیت در معنای حاصل مصدری، امری فرهنگی است که می تواند اشکال متعدد داشته باشد. در جامعه اسلامی لازم است  به قرآن کریم به عنوان منبعی اصلی در تدوین چهارچوب های چنین عقلانیتی در حوزه های مختلف از جمله حوزه سیاست توجه شود.  در این تحقیق،  برای  استنطاق از آیات قرآن در  ترسیم مبانی و چهارچوب های عقلانیت سیاسی، روش پیشنهادی در  کتاب «روش تحقیق موضوعی در قرآن ک...

این جستار به تحلیل مفهوم تفسیر حقوقی می پردازد. اشاره شده است که تفسیر دارای دو معنای عام و خاص است. تفسیر در معنای عام عبارت از نظریه فهم است و این فهم هم طبیعت و جهان را شامل می شود و هم کشش های انسانی را در برمی گیرد. چشم انداز مذکور به این دیدگاه می انجامد که فهم موضوع همواره به کمک یک نظریه صورت می گیرد. به این تعبیر که ما به موجب یک دیدگاه یا لااقل در یک چشم انداز ویژه با موضوع شناخت مواج...

مسئلة عقلانیت علم، نیازمند بستری برای طرح چیستی عقلانیت است تا در چهارچوب مفهومی از عقلانیت، بتوان چگونگی عقلانیت ماجرای علم را به تصویر کشید. نگارنده در این مقاله تلاش می‌کند تا با استفاده از مفهوم عقلانیت هدف ـ وسیله نشان دهد که چگونه می‌توان چنین بستری را فراهم آورد. برای این کار می‌بایست علم را به‌ عنوان یک فرایند در نظر بگیریم که در آن با مفروض گرفتن اهدافی، می‌توان عقلانیت دست‌یابی به این...