ادب و فرهنگ از آغاز عهد صفوى تا پایان آن عهد، تحوّلات چشم‏گیرى داشت که در دوران حکومت "شاه‏عبّاس"، به اوج خود رسید. با رسمیّت یافتن ایدئولوژى شیعى، صفویان راه نفوذ خود را در طبقات مختلف مردم یافتند و درنتیجه ادبیات، رنگ خاصّى به خود گرفت. پیروى و تأثیرپذیرى از شاهان تیمورى، باعث شد تا شاعران، چون دوره‏هاى گذشته، تحت حمایت دربار باقى بمانند امّا نه به عنوان ابزارى تبلیغى و تزئینى. شعر از یک سو در میا...

هر چند نثر دوران صفوى را نسبت به دوره‏هاى پیش از آن، داراى سبکى نامرغوب و بى‏روح دانسته‏اند، ولى آثار گروهى از نویسندگان آن روزگار را که طریق سادگى در پیش گرفته‏اند نباید بى‏ارزش و ناپسند شمرد. از این جمله است کتابى که به "جهانگشاى خاقان" موسوم است و با وجود ارزش‏هاى ادبى و تاریخى آن، تاکنون چنان که باید، به چشم عنایت و توجه محققان ادب روزگار صفوى نیامده است. این متن- که تاکنون دو نسخه خطى از آ...

تذکره نصرآبادى را محمّدطاهر نصرآبادى، ادیب و شاعر اصفهانى، در زمان شاه‏سلیمان صفوى تألیف کرده و در آن، گزارش احوال نزدیک به هزار شاعر عصر صفوى را درج و شعر آن‏ها را نقد کرده‏است. هرچند تذکره نصرآبادى، منبع مستقلّى است که اغلب بدون رونویسى از منابع و تذکره‏هاى دیگر فراهم آمده و حاوى اطّلاعات ارزنده‏اى هم هست، امّا شیوه تذکره‏نگارى مؤلّف در همه جا یک‏دست نیست و از آنجا که نویسنده خود تجربه پژوهشى و اد...

شهر مشهد از قدیم‏ الایام داراى اقتصادى متأثر از شرایط طبیعى منطقه (وجود خاک زراعى مناسب، معادن مختلف و غیره) و همچنین ناشى از اوضاع عمومى اقتصاد سیاسى کشور بوده است. «درقرن سوم هجرى به قول یعقوبى نوغان(هسته اولیه شهرمشهد) شهربزرگى بود که به تهیه و ساختن ظرفهاى سنگى شهرت داشت. وى نوغان را محل فروش فیروزه و سنگ مرمر سبز ذکر مى ‏کند که از کوه هاى اطراف استخراج مى ‏گردید» (لسترنج، 1376:...

در مطالعات صفوى روابط سیاسی و دیپلماتیک بین شاه اسماعیل و بایزید دوم، که در یک محیط  نسبتاً صلح‌آمیز در جریان بود، ظاهراً تحت‌الشعاع جنگ‌های بعدى قرار گرفته است. به‌ طور کلی، مطالعات صفوى بر دوره‌ای که با جنگ‌های ناشی از روى کار آمدن سلیم شروع می‌شد، متمرکز شده است. شاید مهم‌ترین دلیل آن نبود منابعی باشد که در آنها به چنین نکاتی اشاره شده است. با این حال، اسناد عثمانى نشان می‌دهند که هر دو طرف قب...

اصفهان را به سبب زاینده‏ رود، مادى ‏ها و باغات آن از گذشته‏ هاى دور مى‏ شناخته ‏اند به طورى که براى بهره‏ مندى بهتر از این رود شیخ بهایى طومار قدیمى را اصلاح و تنظیم کرد و نتیجه آن سرسبزى و رونق روزافزون آن از دوران صفوى تا به امروز است. به طورى که در گوشه و کنار این شهر افسانه ‏اى باغات متنوعى ایجاد شده که شهره عام و خاص در کشور وجهان مى‏ باشد. ساکنان شهرها به دلایل متعدد از جمله یکنواختى فیزی...

باغ های ایرانی به عنوان یکی از قدیمی ترین تجربه های منظرسازی؛ نیازمند نگرشی مجدد در شناسایی سرچشمه های الهام و الگوهای شکل یابی است. درباره عوامل شکل گیری باغ ایرانی نقطه نظرهاى متفاوتی وجود دارد، شناخت بیشتر این عوامل نیاز به مطالعه بر روی شیوه های سرزمینی این اثر دارد. در نوشته حاضر با غهای سمرقند به عنوان یکی از شیوه های سرزمینی که تأثیر به سزایی در شکل با غهای ایرانی پس از خود داشته است، م...

بر اساس جهانشناسی مزدایی باغ انعکاسی است از صورت جهان و از آنجایی که تاریخ‌نگاران دوره صفوی نیز به حضور طبیعت بکر در باغ‌ها صحه می‌گذارند، لذا چنین می‌توان استنباط کرد که جوهر باغ به نقشه‌ای خاص مربوط نمی‌شود، بلکه بیشتر رابطه‌ایست که با طبیعت بکر برقرار می‌کند. در نتیجه طبیعت بکر و چشم‌انداز آن، ورای دیوار باغ، مورد نظر است. از این‌رو باید دید چگونه طبیعت بکر به‌عنوان بخش مهمی از تصویر باغ به‌...

در آغاز سدة هفدهم و با توجه به اهمیت ایران در دورة صفوى، نخست گلستان و سپس بوستان سعدى به زبان آلمانى ترجمه شد. این ترجمه ها در عصرى انجام پذیرفت که اروپا پس از پایان جنگ هاى سى ساله، دستخوش شرایط سخت و دشوار بود. بازتاب این شرایط را مى توان در آثار ادبى دورة باروک و شعر و نمایش هاى آن بازشناخت. آندره اس گریفیوس - شاعر آلمانى بزرگ این دوره- شعرهایى دارد که به نطر مى رسد برخى از آنها را با الهام...