یکی از بزرگترین مبانی اجتهاد بلکه محور مباحث آن، استفاده از عمومات کتاب و سنت است، از یک سو برای کشف احکام باید همواره به بحث شمول و عدم آن نظر داشت از سوی دیگر اختلافاتی که در این زمینه وجود دارد، لزوم تدقیق و بازنگری در این مباحث را آشکار می‌کند کما اینکه همین امر باعث شده که علمای بزرگ اصولی اهتمام ویژه‌ای به مباحث آن داشته باشند. اصولیان درباره کیفیت دلالت الفاظ به مفهوم عمومیت نظریات...

عموم مجموعی و عموم استغراقی و عموم بدلی سه نوع از انواع عموم اند که اصولیان در مبحث عام و خاص و مبحث مطلق و مقید به آن می پردازند و برای آن، چه در فقه و چه در اصول، کاربردهای فراوانی یافته اند و مثال های گوناگونی ذکر کرده اند. در این مقاله، برخی از این کاربردها و مثال ها را به زبان منطق جدید صورت بندی کرده ایم و پیچیدگی های بعضی از آن ها را نشان داده ایم. برای این کار، ترکیب سور با ادات سلب و ت...

از آن جایی که علمای علم اصول در جهت استخراج احکام به صیغ امر و نهی و ماده آن ها وبعضا جملات خبری اشاره نموده اند و به طور نادر به سیاق های غیر متداول نظر داشته اند در هیچ کتاب اصولی به صیغی غیر از صیغ متداول و رایج به طور قاعده امند پرداخته نشده است، از طرفی ساختار هایی که بیانگر مبغوضیت عمل نزد شارع مقدس می باشد، چیزی فراتر از صیغ نهی و جملات خبریه می باشد، که با بررسی استناداتی که فقها به این...

یتناول هذا البحثُ ظاهره العدول فی صیغ الأفعال، الّتی شکّلتْ مَشغلاً ذا أهمیّه بارزه لأصحاب الدّراسات اللغویّه والأسلوبیّه؛ فأعطوها بُعداً جمالیّاً ودلالیّاً، وهذا العدول عن الصیغ الأصلیّه للأفعال فی السّیاق النصّی، له أبعاد بلاغیّه، ومقاصد بیانیّه، یعمد إلیه النّاظم، فیکشف عن وجه من وجوه البیان الدّلالی الّذی یفاجئ المتلقی، ویثیر دهشته، لمخالفته القواعد المألوفه فی العرف النحوی؛ لأنّ التّرکیب المعدول دلالیّاً، یؤدّی معنیً م...

دو عنوان عام و خاص در متون تفسیری، فقهی و ادبی کاربردهای زیادی دارد؛ خاصه این دو اصطلاح اصولی و بلاغی در عبارات مفسران قرآن کریم، فراوان به کار رفته است؛ امری که سبب اصلی آن توجه جدی این عالمان به جایگاه بحث از عام و خاص در تفسیر قرآن کریم است. محققان علوم ادبی در مواردی دریافته اند که الفاظ و سیاقاتی وجود دارد که کلام را صریح در یکی از این دو می گرداند و احتمالات دیگررا منتفی می سازد که از آن ...

عموم مجموعی و عموم استغراقی و عموم بدلی سه ‌نوع از انواع عموم‌اند که اصولیان در مبحث عام و خاص و مبحث مطلق و مقید به ‌آن می‌پردازند و برای آن، چه در فقه و چه در اصول، کاربردهای فراوانی یافته‌اند و مثال‌های گوناگونی ذکر کرده‌اند. در این مقاله، برخی از این کاربردها و مثال‌ها را به زبان منطق جدید صورت‌بندی کرده‌ایم و پیچیدگی‌های بعضی از آن‌ها را نشان داده‌ایم. برای این کار، ترکیب سور با ادات سلب و...

روش متداول در فهم مطالبات شارع مقدس، اکتفا به ظهور صیغ امر و نهى است که در موارد بسیارى دانش‏پژوه را با ابهامات و اشکالات متعددى روبه‏رو مى‏کند. نگارنده در این مقاله تلاش کرده است با نقد این روش، شیوه‏اى بهتر و متناسب با محاورات عرفى ارائه کند که عبارت از ملاحظه اقتضائیات متعدد در فضاى محاوره است، و بر این باور است که با این روش مى‏توان از بدفهمى‏ها و ابهامات خلاصى جست و استظهار را از قواعد خشک...

یعتبر أسلوب الاشتغال -بوصفه باب من أبواب النحو- أحد الأسالیب البیانیه الذی استعمل فی القرآن الکریم، وهو یعنی أن یتقدّم اسم ثم یذکر عامل عمل فی ضمیر ذلک الاسم المقدم أو فی اسم مضاف إلی ضمیر ذلک الاسم المقدم أو عمل فی اسم متبوع لتابع مضاف إلی ضمیر ذلک الاسم المقدم. أحکام الاشتغال کثیره مع أن هذا الأسلوب استعمل فی القرآن 43 مره، وقد اتفق علی کون هذا الأسلوب اشتغالاً فی سبعه، ولا توجد نماذج لأکثر وجو...