یکی از مشکلات متون نظم و نثر ادب فارسی صفت‏های نسبی و علائم آن است که غالب مطالعه‏کنندگان و مدرّسان متون فارسی تصوّر می‏کنند که آن‏ها را می‏دانند و بر آن‏ها تسلّط دارند، غافل از این‏که پسوندهای صفت نسبی‏ساز متعدّد و راه و رسم ساختن صفت و اسم و قید در آن‏ها مختلف و سرگردان‏کننده است. در این مقاله قدم‏های اولیّه در شناخت این قسمت از دستور زبان فارسی برداشته شده و بخشی از این پسوندها به‏نظر خوانندگان ر...

صفت فعلی فاعلی و مفعولی در هر دو زبان، همانطوری که از نامشان پیدا است، ویژگی های موصوف خود را بیان می نمایند. این دو صفت، ضمن بیان ویژگی موصوف، بیان کنندهء عمل فعلی اند که از آن مشتق شده اند. صفات فاعلی و مفعولی در زبان فارسی از تمام افعال می توانند مشتق شوند، ولی در زبان روسی صفت فعلی مفعولی فقط از افعال گذرا (متعدی) ساخته می شوند. در زبان فارسی فقط صفات مفعولی می توانند بیان کنندهء رمان باشد،...

زبان همچون دیگر پدیده های اجتماعی و طبیعی پیوسته در تغییر و دگرگونی است؛ این تغییر در ابعاد مختلف زبان صورت می گیرد؛ یکی از مباحث زبانی در حوزه تحوّل های واژگان و واک هاست؛ گاهی در معنا و گاهی در تغییر مقوله ها و زمانی نیز در ابدال و قلب و تخفیف و دیگر گونه های آن؛ این مقاله می کوشد فقط مبحث کاهش تک واژهای اشتقاقی و صرفی در واژگان زبان فارسی را بررسی نماید و سهم تخفیف این تک واژها در میان تخفیف ...

”جهت“ فعل(?????) مقوله ای در دستور زبان است، که رابطة گوینده را با فاعل و مفعول فعل نشان می دهد. ”جهت“ فعل به دو گونه است، که در زبان فارسی آن ها را معلوم (?????????????? ?????) و مجهول (????????????? ?????) می نامند. این گونه افعال، هم در شکل ظاهری و هم از نظر نحوی از یکدیگر متمایزند. افعال مجهول در زبان های روسی و فارسی از شکل معلوم افعال متعدی ساخته می شوند. در زبان روسی افزودن ادات «??» ب...

صفت فعلی فاعلی و مفعولی در هر دو زبان، همانطوری که از نامشان پیدا است، ویژگی های موصوف خود را بیان می نمایند. این دو صفت، ضمن بیان ویژگی موصوف، بیان کنندهء عمل فعلی اند که از آن مشتق شده اند. صفات فاعلی و مفعولی در زبان فارسی از تمام افعال می توانند مشتق شوند، ولی در زبان روسی صفت فعلی مفعولی فقط از افعال گذرا (متعدی) ساخته می شوند. در زبان فارسی فقط صفات مفعولی می توانند بیان کنندهء رمان باشد،...

صفت مفعولی و اسم مفعول که هر دو از پایه فعلی ساخته شده اند، با وجود تفاوت در کاربرد نحوی، به لحاظ ظاهری یا صورت ساختواژی شباهت دارند. در زبان فارسی این دو ساخت دارای ساختواژه یکسانند. در این پایان نامه بر اساس ملاحظات واژگانی _ نقشی، صرفی، نحوی و آوایی نشان داده می شود که صفت مفعولی از اسم مفعول کاملا متمایز است.همه افعال می توانند اسم مفعول داشته باشند اما تنها افعالی صفت مفعولی خواهند داشت که...

ساخت فعل یکی از مهمترین مقوله های دستوری در زبانهای ایرانی است. مقایس? ساخت فعل در زبانها و گویشهای ایرانی می تواند بیانگر پیوند این زبانها و بستگی آنها به یک شاخ? زبانی، یعنی زبانهای ایرانی باستان باشد. بنابراین هدف از انجام این پژوهش، یکی بررسی چگونگی ساخت فعل در زبان بلخی و دیگر حصول به این نتیجه است که آیا ساخت فعل در این زبان با دیگر زبانهای ایرانی میانه از هماهنگی و ارتباط کافی برخوردار ه...

فعل مجهول در ادوار تاریخ زبان فارسی شکل ها و کاربردهای مختلفی داشته است. به طور کلی از دیرباز تا امروز در زبان ها و گویش های ایرانی، شیوه های زیر را می توان در ساخت یا مفهوم فعل مجهول مشاهده کرد: الف) ریشه / مادة فعل+ پسوند مجهول ساز؛ ب) اسم مفعول (صفت مفعولی) یا مصدر+ فعل کمکی؛ ج) صیغة سوم شخص جمع فعل های متعدی معلوم بدون عامل. در زبان فارسی و گویش های ایرانی امروز، هریک از شیوه های مذکور به...

هدف از نگارش این رساله، به دست دادن تحلیلی جامع از ساخت کنایی بر پایه مشاهدات داده های زبان کردی می باشد. جهت نیل به این مهم، ابتدا به واکاوی ریشه های ساخت کنایی در زبان فارسی باستان و میانه پرداخته می شود. بررسی شواهد تاریخی نشان می دهد که ساخت متعدی گذشته (کنایی) کنونی از ساختی مشابه ساخت صفت مفعولی در فارسی باستان مشتق شده است. در فارسی باستان، بکارگیری این ساخت جهت افاده مفهوم حال کامل بوده...

در پاره­ای از زند بند دوازدهم یسن سی و سه، نام ایزد «بهمن» با صفت griftār و گونه خطی دیگری همنشین شده است. griftār را در این بند «پذیرنده، گیرنده» معنی کرده­اند. در این مقاله با توجه به معانیِ griftan و griftār،  نشان داده شده است که griftār در این پاره صفت مفعولی به معنی «قابل درک، محسوس» است و از طریق عبارات و جملات سایر متون فارسی میانه، ارتباط این صفت با بهمن نشان داده شده است. در پایان برای...