منابع دست اوّل و دوم عرفانی در توصیف مفهوم سکر، از مؤلّفه‌‌های مختلفی بهره برده‌اند که باعث ابهام و اختلاف زیاد در فهم آن شده ‌است. این مقاله با رویکردی مفهوم‌شناختی از طریق توصیف و تحلیل، به ریشه‌های نظری و تأویلی سکر در قرآن، حدیث و روایت‌های اسلامی و عرفانی و عرفی پرداخته و پس از شناسایی 12 مؤلّفۀ مفهوم سکر در منابع عرفانی، آنها را به مؤلّفه‌های اصلی و جوهری و فرعی و فرعی‌تر تقسیم کرده‌ است. نتا...

مثنوی مولانا مفصل ترین اثر عرفانی در ادب پارسی است. مولانا با بیانی آکنده از شور و اشتیاق سالکان راه حقیقت را برای وصول به حق راهنمایی می کند. در این سیر و سلوک آشنایی با دو اصطلاح صحو و سکر بر رهروان طریقت لازم و ضروری است. مولانا در مسیر تعالی روح انسان با دل کندن از جهان مادی از مرحله شریعت و علم الیقین و صحو و هوشیاری به مرحله حقیقت و حق الیقین وسکر و نا آگاهی گام می گذارد و وجود خود را در...

سکر و صحو دو اصطلاح عرفانی هستند . سکر ، در عرفان ، به بیخودی تعبیر شده است و مقصود از پیروان سکر ، افرادی هستند که براثر غرق شدن در عوالم روحانی ، از سر جذبه ، سخنانی بر زبان رانده اند که با عقاید بقیه مسلمین ، تفاوت دارد. اما در مقابل آنها، عده ای دیگر که به اهل صحو ، مشهورند ، بر هوشیاری و بیداری عارف در جریان سلوک ، تاکید دارند و هرگونه سخن خلاف عرف را با هر بهانه ، نامعقول می شمرند . در ای...

بایزید بسطامی (حدوداً 161-234 ه) و حسین بن منصور حلّاج (244-309 ه)، دو تن از معروف ترین صوفیان تاریخ تصوف اسلامی و متعلّق به سرزمین ایران هستند و هر دو به مکتب سکر تعلّق دارند. حکایات و روایات این دو عارف و صوفی بزرگ در متون نثر کهن و جدید نقل شده و در منظومه ها و دواوین شعرا در قرون مختلف انعکاس یافته است. گردآوری این حکایات و تطبیق آن ها با منابع اصلی و همچنین استخراج حکایات منظوم و تطبیق آن ه...

آیه شریفه «سکر» از سوی فقها در زنجیره آیات تحریم شراب قرار گرفته است. بی‌گمان تحریم شراب طی نزول آیات گوناکون اتفاق افتاده است، اما این ادعا که آیه شریفه سکر ناظر به یکی از مراحل تحریم شراب است، از پشتوانه علمی برخوردار نیست؛ معنای لغوی واژه «سکر» منحصر در مستی به‌واسطه شراب نیست؛ زیرا ریشه آن بر مانع شدن و توقف در جریان طبیعی باد و حرارت دلالت دارد که طبعا توقف در تعقل و تفکر به‌واسطه شراب یکی...

مکتب عرفانی بغداد تقریباً از اوایل سده دوم هجری و اندکی پس از تأسیس بغداد، توسط برخی از صوفیان، از جمله معروف کرخی، در این شهر شکل گرفت و بعد از او از طریق سری سقطی ادامه یافت تا نهایتاً به وسیله جنید بغدادی شکل کامل خود را به دست آورد. این مکتب در قرن چهارم به پشتوانه آموزه های جنید و توسط شاگردانش هم‌چون شبلی، واسطی، جریری و... به اوج شکوفایی خود رسید. مهم‌ترین وجه تمایز پیروان این مکتب، تقید و...

برای عارفان درمراحل سلوک ‘ مقامات و احوالی پیش می آید که تنها برای کسانی قابل فهم است که آن مراحل را طی کرده باشند . زیرا عرفان مانند هر علمی دیگر علاوه بر موضوع و مسائل خاص خود به روح لطیف و ذوق ظریف و عشق عفیف نیز نیاز دارد ‘ تا قابل فهم و درک شود . اما برای غیر عارف اگر بخواهد از راه مطالعه آن مسائل را بفهمد ناچار است آن مقدمات و مسائل را بداند . به این خاطر به بحث ((صحو))‘((سکر))‘((جمع))‘(...

بررسی رابطه تجلّیات با هنجارهای رفتاری عارفان، مسئله پژوهشی این مقاله است. نویسنده نشان می دهد که تجلّیات جمالی، صفاتی مانند لطف، حسن و رحمت خداوند را در نظر عارفِ محب آورده، او را مست می کند و موجب سخنان و رفتارهایی می شود که بوی ترکِ تکالیف می دهند. تجلّی جلالی نیز صفاتی چون قهر و غضب و جبّاریت خداوند را در نظر عارف می آورد، او را در هشیاری نگه می دارد و به رعایت هنجارها و توجّه هرچه بیش تر به تکالی...

« خطبۀالبیان »نام یکی از خطبه های منسوب به مولا علی (ع) است که درباره صحت انتساب آن به امام در طول تاریخ دیدگاه های مختلفی وجود داشته است . در این خطبه کلماتآغاز می شود و به شرح حال ایشان به « اَنَا » مسجعی بر زبان حضرت جاری شده که با ضمیرعنوان ولی و انسان کامل در حالت فنای فی الله اشاره دارد . از این رو، این خطبه بهشطحیات اهل تصوف شباهت دارد و همواره از یک سو مورد توجه صوفیان و فرقه هایشیعه و با...