جامع‌نگاری جریانی کهن در فرهنگ اسلامی، و کوشش برای بازشناسی جوامع حدیثی از حوزه‌های جدید مطالعه در حوزۀ تاریخ و علوم حدیث است. تعاریف در معرفی جوامع حدیثی متفاوت است؛ به گونه‌ای که هیچ یک از آنها جامع و مانع نیست. کتاب‌ها و مقاله‌های انگشت‌شماردربارۀ جوامع حدیثی تنها به معرفی جوامع مهم حدیثی شیعه و اهل سنت می‌پردازند و به نظر می‌رسد که در آن‌ها تعریفِ پذیرفتنی یا حتی تصویر واضحی از مفهوم جامع‌نگ...

عده ای از متاخران اهل سنت به تألیف کتبی با عنوان «زوائد» دست زده اند. زوائد نویسی- با تعریفی که خواهد آمد- نخست با تالیف کتابهایی چون : مستخرجات، مستدرکات و دیگر آثاری که به عنوان ذیل و تکلمة صحیحین به رشتة تحریر در آمده بود، شکل گرفت، اما در دوره های بعد به صورت فن رایج و مستقلی درآمد و در نتیجه به احیای بسیاری از آثار حدیثی اهل سنت و گسترش دایرة حدیث در آن مکتب انجامید، به طوری که امروزه یکی ...

عده ای از متاخران اهل سنت به تألیف کتبی با عنوان «زوائد» دست زده اند. زوائد نویسی- با تعریفی که خواهد آمد- نخست با تالیف کتابهایی چون : مستخرجات، مستدرکات و دیگر آثاری که به عنوان ذیل و تکلمة صحیحین به رشتة تحریر در آمده بود، شکل گرفت، اما در دوره های بعد به صورت فن رایج و مستقلی درآمد و در نتیجه به احیای بسیاری از آثار حدیثی اهل سنت و گسترش دایرة حدیث در آن مکتب انجامید، به طوری که امروزه یکی...

روایت «لاتجتمع امتی علی الضلالة» که از طریق جوامع حدیثی اهل سنت نقل و انتشار یافته امروزه به عنوان سند اجماع فقهی در کنار کتاب و سنت و قیاس به کار می رود و از دیرباز سند رسمی مشروعیت عملکرد صحابه، به ویژه خلفای پس از پیامبر (ص) بوده است. دانشمندان اهل سنت در مناقشات کلامی همواره از این روایت برای ابطال احتجاجات دانشمندان شیعی سود برده­اند. این روایت به برخی از جوامع حدیثی متاخر شیعه نیز راه یاف...

نگاهی گذرا به تاریخ حدیث در بحرین نشان می‏دهد که مؤلفه‏هایی هم­چون وجود راویان و محدثان چشم‏گیر، تدوین آثار و کتاب‏های حدیثی، شکل‏گیری اندیشۀ تأثیرگذار و وجود مدارس و محافل نقل حدیث - که همه از شاخصه‏های صدق عنوانِ یک مرکز حدیثی است - در میان بحرینی‏ها و قبیله عبد القیس بحرین، وجود داشته است. حدود صد و بیست نفر از بحرینی‏ها از راویان و محدثان امامان شیعه بوده‏اند و در گسترۀ حدیث‏پژوهی شیعی نقش ا...

نگاهی گذرا به تاریخ حدیث در بحرین نشان می‏دهد که مؤلفه‏هایی هم­چون وجود راویان و محدثان چشم‏گیر، تدوین آثار و کتاب‏های حدیثی، شکل‏گیری اندیشۀ تأثیرگذار و وجود مدارس و محافل نقل حدیث - که همه از شاخصه‏های صدق عنوانِ یک مرکز حدیثی است - در میان بحرینی‏ها و قبیله عبد القیس بحرین، وجود داشته است. حدود صد و بیست نفر از بحرینی‏ها از راویان و محدثان امامان شیعه بوده‏اند و در گسترۀ حدیث‏پژوهی شیعی نقش ا...

حدیث پژوهان برای شناخت روایات سره از ناسره که در گذر زمان به مجموعه های حدیثی راه یافته اند. معیارهایی عنوان کرده اند. این معیارها از یک سو ناظر به سند حدیث و از سوی دیگر ناظر به متن احادیث هستند. از آنجا که بررسی سند حدیث با محدودیتهایی مواجه است، بررسی متن مهمترین راه ارزیابی حدیث است که حتی در صورت صحت سند آن، حکم بطلان حدیث را امضا میکند. قرآن، سنت، شأن معصوم، علم، واقع، عقل و تاریخ اموری ه...

اعتماد متقابل پیروان مذاهب اسلامی و تلاش برای ایجاد وحدت و تشکیل امت واحد، اصل مهمی است که در قرون طلایی اسلام سرلوحه تکاپوی اندیشمندان حکیم بوده است. فراموشی این اصل مهم در پی حوادث تاریخی ناگوار در طول قرنهای متمادی، باعث افتراق بیشتر مذاهب و وهن امت اسلامی شده است. یکی از بارزترین زمینه هایی که می توان اعتماد متقابل و تبادل علمی ـ فرهنگی بین مذاهب را در آن مشاهده نمود، نقل روایت از راویان سا...

خوتیر ینبل از جمله حدیث‌پژوهان مهم غربی است که مطالعات حدیثی وی منبع ارجاع بسیاری از حدیث‌پژوهان غربی است. او مفهوم سنت نبوی را در اواخر قرن نخست هجری تاریخ‌گذاری می‌نماید، با این استدلال که نقطه‌ی آغازین یکسان انگاری مفهوم سنت با سنت نبوی اواخر قرن نخست هجری است. وی برای اثبات فرضیه خود به وصیت عمر حین مرگ، صدور فتوی توسط صحابه و تابعین بر اساس رأی شخصی و عدم استناد به سنت پیامبر(ص) و حصر مفهو...

حدیث پژوهان برای شناخت روایات سره از ناسره که در گذر زمان به مجموعه های حدیثی راه یافته اند. معیارهایی عنوان کرده اند. این معیارها از یک سو ناظر به سند حدیث و از سوی دیگر ناظر به متن احادیث هستند. از آنجا که بررسی سند حدیث با محدودیتهایی مواجه است، بررسی متن مهمترین راه ارزیابی حدیث است که حتی در صورت صحت سند آن، حکم بطلان حدیث را امضا میکند. قرآن، سنت، شأن معصوم، علم، واقع، عقل و تاریخ اموری ه...