این مقاله به بررسی شیوه‌های قدیم بیان زحافات در کتاب‌های عروضی و ارائۀ روشی نو و علمی برای آن می‌پردازد. زحافات یا تغییراتِ احیاناً جزئی و جایزی که در افاعیل عروضی رخ می­دهند، در عروض سنتی و جدید کاربرد ویژه­ای دارند. این زحافات در کتب متقدّمان و معاصران به شیوه­های تقریباً مختلفی دسته­بندی شده­است، امّا شیوه رایج و مرسوم بیشتر کتاب‌های عروضی آن بوده است که زحاف­های هر بحری در زیر آن ذکر شود. این رو...

این مقاله به بررسی شیوه های قدیم بیان زحافات در کتاب های عروضی و ارائۀ روشی نو و علمی برای آن می پردازد. زحافات یا تغییراتِ احیاناً جزئی و جایزی که در افاعیل عروضی رخ می­دهند، در عروض سنتی و جدید کاربرد ویژه­ای دارند. این زحافات در کتب متقدّمان و معاصران به شیوه­های تقریباً مختلفی دسته­بندی شده­است، امّا شیوه رایج و مرسوم بیشتر کتاب های عروضی آن بوده است که زحاف­های هر بحری در زیر آن ذکر شود. این رو...

بررسی دیوان خاقانی به تصحیح علی عبدالرّسولی گویای آن است که تشخیص اوزان و بحور عروضی موارد قابل تأمّلی دارد که ناشی از سهوهای مصحّح است. این کاستی­ها اگرچه در کنار رنج و دقت نظر آن استاد زنده­یاد در تصحیح دیوان خاقانی بس ناچیز می­نماید، در مسیر استفاده از این تصحیح ارزشمند که در شمار بهترین تصحیح‌های دیوان خاقانی است، خالی از فایده نخواهد بود؛ در این نوشتار کاستی­های یادشده در دو بخش شامل 1) اشتبا...

دوره افشاریه از جهت ادبی دارای اهمّیّت است. وجود اسامی شاعران سرشناس در تذکره ها و آثار به جا مانده از آنان و شکل گیری نهضت بازگشت، نشان از حیات شعر و ادب در این عصر دارد. در این پژوهش شعر شاعران مطرح این دوره به روش کتابخانه ای- اسنادی ازجهت ویژگی های ادبی با روش تحلیل محتوای کیفی و کمی بررسی شد.نتایج بررسی ها نشان می دهد شاعران این عصر مبنای سخن خود را در پیروی از شاعران صاحب سبک خراسانی و عراق...

از زوایای مهم و قابل بررسی در دیوان حکیم ناصرخسرو، وزن عروضی و پیوند آن با محتوا در اشعار این شاعر بزرگ است. با مطالعه در دیوان شعر شاعر، می توان دریافت که او در بحرهای بسیط، جدید، غریب، طویل، متدارک، مشاکل، مدید، کامل، وافر، هیچ شعری نسروده، اما از 11 بحر عروضی هزج، رمل، مضارع، متقارب، منسرح، سریع، خفیف، مجتث، قریب، رجز، مقتضب و در مجموع، 26 وزن عروضی بهره گرفته که خود، نشان از تنوع وزنی در دی...

خبب یکی از مزاحفات بحر متدارک است که وزنی مطبوع و پرترنّم و دلکش دارد. این وزن اساساً یکی از وزن¬های مخصوص شعر عربی است و در شعر فارسی چندان معمول نیست. امّا شاعران خوش¬ذوق و نغز پرداز زبان فارسی به¬یکباره از این وزن زیبا غافل نبوده-اند و گه¬گاه در این وزن طبع¬آزمایی کرده¬اند که بعضی از آنها استادانه و جذّاب از کار درآمده است. در این مقاله ابتدا وزن متدارک وخبب ، یکی از زحافات آن مطرح گردیده و نم...

میزان الذهب فی صناعه شعر العرب از جمله تألیفات ارزشمند سید احمد هاشمی در زمینه علم عروض، قافیه، تاریخچه آن، بررسی اوزان و بحور شعر عرب و زحافات مربوط به عروض عربی است. در کشور ایران احمد هاشمی را بیشتر با اثر معروفش جواهر البلاغه می شناسند اما کتاب میزان الذّهب نیز دارای دیدی گسترده و علمی و موشکافانه درباره علم عروض عربی است و سالهاست از منابع مهم و مرجع عروض عربی برای محققان این شاخه علمی است ...

خبب یکی از مزاحفات بحر متدارک است که وزنی مطبوع و پرترنّم و دلکش دارد. این وزن اساساً یکی از وزن¬های مخصوص شعر عربی است و در شعر فارسی چندان معمول نیست. امّا شاعران خوش¬ذوق و نغز پرداز زبان فارسی به¬یکباره از این وزن زیبا غافل نبوده-اند و گه¬گاه در این وزن طبع¬آزمایی کرده¬اند که بعضی از آنها استادانه و جذّاب از کار درآمده است. در این مقاله ابتدا وزن متدارک وخبب ، یکی از زحافات آن مطرح گردیده و نم...

از زوایای مهم و قابل بررسی در دیوان حکیم ناصرخسرو، وزن عروضی و پیوند آن با محتوا در اشعار این شاعر بزرگ است. با مطالعه در دیوان شعر شاعر، می‌توان دریافت که او در بحرهای بسیط، جدید، غریب، طویل، متدارک، مشاکل، مدید، کامل، وافر، هیچ شعری نسروده، اما از 11 بحر عروضی هزج، رمل، مضارع، متقارب، منسرح، سریع، خفیف، مجتث، قریب، رجز، مقتضب و در مجموع، 26 وزن عروضی بهره گرفته که خود، نشان از تنوع وزنی در دی...

وزن در دیوان کبیر غزلیات مولانا یکی از برجسته­ترین نکات سبکی لایه بلاغی و موسیقایی شعر مولاناست­. آمیختگی روح و جان مولانا با موسیقی و سماع  و درک  عارفانة او از سماع درونی انسان و سماع کائنات در  مسیر « یسبح لله مافی السموات و مافی الارض»  موجب شده است تا این حد از  تنوع وزنی و نشاط  وزنی در اثر وی امکان جولان داشته باشد و خود را بنمایاند. متن حاضر که در باره تنوع بحور عروضی...