نمود مقوله ای دستوری است که پا به پای زمان دستوری و وجه در ساختار جمله واره ظهور یافته و در کل معنای آن تأثیرگذار است. آثاری که تاکنون در زمینه نمود ارائه شده اند، عمدتاً فاقد چارچوب نظری و تقسیم بندی صحیح از این مقوله هستند. در این مقاله، ضمن ارائه چارچوب های نظری مناسب، به مفهوم سازی نمود دستوری و واژگانی می پردازیم. در قسمت نمود دستوری، در چارچوب نظریه شناختی دستوری شدگی، با بهره گیری از رویک...

به کمک فرایند دستوری شدگی می توان چگونگی تکوین امکانات دستوری زبان را صورت بندی کرد و توضیح داد. در دستوری شدگی کلمات به امکانات دستوری تبدیل می شوند و در عین حال امکانات دستوری که معمولاً قدیمی ترند به تدریج از بین می روند و با تغییر واژگان دوباره امکانات دستوری جدیدی خلق می شود. در واقع این تغییر، یک جریان تقریباًَ یک سویه است که مرتباً تکرار می گردد و از این رو مشخص? چرخه ای بودن را برای آن قائل...

هم­آیندی حالت هنگامی رخ می­دهد که حالت­های مختلف دستوری در یک صورت واجیِ واحد تظاهر یابند. با آنکه برخی زبان­شناسان بر اتفاقی بودن آن توافق دارند، از دیدگاه درزمانی، صورت واجی مذکور، بازماندۀ یک نظام حالت چندعضوی است که به اعتقاد نگارندگان با وجود تمایزات صوری و نقشی، همگی از یک هستۀ معنایی مشترک برخوردار بوده­اند. در این مختصر برآنیم تا با بررسی نقش­های معنایی متفاوتی که حالت غیرفاعلی در گویش ت...

به کمک فرایند دستوری‌شدگی می‌توان چگونگی تکوین امکانات دستوری زبان را صورت‌بندی کرد و توضیح داد. در دستوری‌شدگی کلمات به امکانات دستوری تبدیل می‌شوند و در عین حال امکانات دستوری که معمولاً قدیمی‌ترند به تدریج از بین می‌روند و با تغییر واژگان دوباره امکانات دستوری جدیدی خلق می‌شود. در واقع این تغییر، یک جریان تقریباًَ یک‌سویه است که مرتباً تکرار می‌گردد و از این رو مشخص? چرخه‌ای بودن را برای آن قائل...

دستوری­شدگی، فرآیند تکوین اجزاء نقشی از اجزاء واژگانی است. از آنجا که اجزاء نقشی، مفاهیمی بسیار کلی و انتزاعی دارند، تغییر در معنا، یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر در این فرایند قلمداد می­گردد. بسیاری از متخصصین دستوری­شدگی بر این باورند که تغییر معنا در دستوری­شدگی از نوع تغییر استعاری است؛ بدین معنا که کلمات با معنای عینی برای بازنمون مفاهیم انتزاعی به کار گرفته می­شوند. چنین تحولی در معنا، براساس...

فعل ماضی در قرآن با بسامد بالا برای اشاره به رخدادهایی در زمان گذشته به کار رفته است. اما کارکرد فعل ماضی همیشه محدود به این معنای پیش­نمونه­ای نیست؛ بلکه با قرار گرفتن در ساختارهای مختلف، کارکردی استعاری یافته و مفاهیم وجهی را کدگذاری می­کند که بسط استعاری همان معنای پیش­نمونه­ای هستند. نوشتار حاضر به روش توصیفی-تحلیلی، این نوع از کاربردهای فعل ماضی در قرآن را با رویکرد معناشناسی شناختی و بهره...

نمود تکمیلی، نقشی دستوری است که رمزگذاری مفهوم «تکمیل موقعیت» را در زبان­های دنیا بر عهده دارد. با آن­که این مفهوم، هسته­ی نقشی نمود تکمیلی را تشکیل می­دهد، اما شواهد حاکی از آن است که کاربرد این نمود از سوی گویشوران تنها به بازنمایی تصویر «تکمیل موقعیت» محدود نمی­گردد. در پژوهش حاضر، پس از معرفی فعل معین «رفتن» در نقش نمود نمای تکمیلی در زبان فارسی، بر اساس چارچوب دستوری­شدگی و نیز مدل ابعاد م...

یکی از مهم ترین مسائل در بررسی استعاره، تعیین واحدی است که می تواند در درک معنی استعاره عمل کند. در سنت مطالعۀ معنی، غالباً واژه به عنوان واحد بررسی معنایی مدنظر قرار گرفته و چنین نگرشی تا کنون نتوانسته است تحلیل درستی از درک واحدهای استعاری زبان به دست دهد. این مقاله بر آن است تا نشان دهد واحد درک استعاره چه باید باشد. به دلیل گستردگی بحث، در نوشتۀ حاضر صرفاً صفت های استعاری مورد توجه قرار گرفته...