چکیده: یکی از مهم ترین اجزاء تشکیلات اداری در نظام های سیاسی ایران در دوره های تاریخی، نظام مالیه یا دیوان استیفا بوده که کارکرد اصلی آن مالی ـ اقتصادی بوده بدین معنا که بر سیاست ها، برنامه ریزی ها و اجرای دستورالعمل ها در زمینه دریافت مالیات ها و مصارف حکومتی نقش اول و مستقیم داشته و فهرست اموال و دارایی های دولت در آن ثبت و ضبط می شد. نهاد مالی هر دولت تا درجه زیادی منعکس کننده قوت و ضعف آن ...

از جمله منابعی که معمولاً در مطالعات تاریخی کمتر به آنها توجه می‌شود، متون آموزشی هستند که با هدف راهنمایی متصدیان و شاغلان دیوان‌های مختلف نگاشته می‌شدند. شناسایی و بهرهوری از این دست منابع، می‌تواند در شناخت تاریخ اقتصادی و اداری بسیار راهگشا باشند. المرشد فی الحساب، به زبان فارسی، نوشتۀ حسن بن علی قاسانی (کاشانی)، یکی از نمونه‌های متون آموزشی فنّ استیفا یا حسابداری دیوانی، در دور، ایلخانی نگاش...

یکی از ابزارهای دیوان استیفا برای ثبت و ضبط دخل‌وخرج کشور دفاتر مالی بوده که برای تدوین آن‌ها از شیوۀ خاصی پیروی ­شده‌ است. از جملۀ این دفترها دفتر توجیهات بوده که به ثبت هزینه­های جاری مملکت اختصاص داشته‌ است. هدف این مقاله واکاوی ساختار و اجزای دفاتر توجیهات، چگونگی ثبت و ضبط آن و قوانین حاکم بر آن در عصر صفوی است. در این دفاتر، اطلاعات مربوط به هزینه­ها به‌صورت مجزا در دو بخش «توجیهات» و «مق...

محور اصلی این پژوهش، بررسی ساختار اداری تیموریان و چگونگی کارکرد و عوامل موثر بر آن می باشد. تیمور از یک سو خود را جانشین چنگیز تلقی می نمود و از سوی دیگر در خود مشروعیت لازم برای فرمانروایی را نمی یافت. بنابر این وی برای ایجاد این مشروعیت، به اقداماتی از قبیل نشاندن خان جغتایی از احفاد چنگیز به تخت سلطنت ، ازدواج با شاهزاده خانم های مغول و رساندن نسب خود به چنگیز و مباهات به آن، مبادرت می نمود...

واژۀ «برات» در اصل برگرفته از «براءت» عربی است و به­عنوان اصطلاحی دیوانی در متون فارسی به دو معنی به­کاررفته است: یکی، سند دریافت و رسیدی که خزانه‌دار در برابر اجناسی که تحویل می‌گرفت، به آورندة جنس می‌داد و کهن‌ترین کاربردهای این اصطلاح با این معنی است؛ و دیگر مکتوبی دیوانی، مستند به مٌهر و توقیع دیوان که صاحب تحویل یا کارگزار حکومت، به موجب آن وجوه نقدی یا جنسی را که متعهد بود به شخصی پرداخت ک...

   همزمان با حاکمیت سلاجقۀ کرمان (583-433ه.ق) به مانند سلاجقۀ بزرگ، دیوان­هایی مانند دیوان وزارت، دیوان استیفا، دیوان انشا و مناصب دیگری همچون اتابکی و دادبگی وجود داشت. اتابک علاءالدین­ بوزقش و پسرش اتابک قطب­الدین­ محمد، دوتن از اتابکان سلجوقی کرمان هستند که به رغم نقش بسیار مؤثر و کارآمدشان در برهه­هایی از تاریخ کرمان، کمتر مورد عنایت محقّقان قرار گرفته و بسیاری از زوایای زندگی آنان در هاله­ا...

می دانیم اهلیت تمتع خارجی ها در حوزۀ حقوق بر آفرینش های فکری تابعی از ساختار این حق خاص و  دارای ماهیتی دوگانه است، چراکه در حوزۀ «نظام حداقلی حمایتی» در حقوق به عنوان یک «حق خصوصی» شمرده می شود، اما در حوزۀ «نظام حداکثری حمایتی» در حقوق به عنوان یک «حق اقتصادی- عمومی» محسوب می شود؛ پس تمتع از آن بسته به شناسایی آن در نظام حقوقی دولت میزبان است. وانگهی این پرسش مطرح می شود که آیا در مرحلۀ استیف...

می‌دانیم اهلیت تمتع خارجی‌ها در حوزۀ حقوق بر آفرینش‌های فکری تابعی از ساختار این حق خاص و  دارای ماهیتی دوگانه است، چراکه در حوزۀ «نظام حداقلی حمایتی» در حقوق به‌عنوان یک «حق خصوصی» شمرده می‌‌شود، اما در حوزۀ «نظام حداکثری حمایتی» در حقوق به‌عنوان یک «حق اقتصادی- عمومی» محسوب می‌شود؛ پس تمتع از آن بسته به شناسایی آن در نظام حقوقی دولت میزبان است. وانگهی این پرسش مطرح می‌شود که آیا در مرحلۀ استی...