نخستین مکانی که در سده های نخستین اسلامی به منظور آموزش مورد استفاده قرار می گرفت؛ مسجد بود. اما با شکل گیری نظامیه ها در دوره ی سلجوقی، مدارس مستقل به وجود آمدند. پس از این دوره، مدارس علوم دینی به عنوان یکی از بناهای مهم معماری دوره اسلامی ایران، قلمداد می شود. در این میان، مفهوم آموزش و رویکردهای آموزشی هر دوره، به علت تغییر در ایدئولوژی غالب و حکومت ها، رویکردی متفاوت از دوره ی دیگر داشته ا...

منصب قاضی، از جمله مناصب مهم ایالتی عصر سلجوقی است که بنا به فرمان سلطان؛ با توجه به شایستگی های فردی و عمومی معمولاً از بین علما انتخاب می شده است. مهم ترین وظیفه ی این قاضیان به مانند تمامی ادوار تاریخ ایران، رسیدگی به امور قضایی، شرعی و برگزاری دادگاه ها بود. تحولات سیاسی، اقتصادی و اداری عصر سلجوقی و گسترش ارضی آن، موجبات تحول در نقش قاضیان این دوره را فراهم نمود. این دگرگونی ها منجر به توسع...

بخش مهم جریان تاریخ نگاری سلجوقی در ایران متعلق به دوره ی تغییرات و دگرگونی های قهقرایی حسات سیاسی و اجتماعی جامعه ی ایرانی سده های پنجم و ششم هجری است؛ به طوری که بخشی از تاریخ نگاری اوایل عصر سلجوقی در مناطق چون سیستان و فارس، در ارتباط با مسئله ی زوال جایگاه و مرکزیت سیاسی این ایالات شکل گرفت و بخش مهم و گسترده ی آن در مناطقی چون عراق عجم و کرمان تحت تأثیر مسئله ی زوال و فروپاشی نظام سیاسی س...

سفالگری، یکی از دیرینه ترین هنرهایی است که از زمان های گذشته تجلی گاه باورها، اساطیر و تفکرات اقوام مختلف بوده است. هنرمند سفالگر در ادوار گوناگون با بهره مندی از آیین های مذهبی، ادبیات و اسطوره ها، آن ها را بر سفال ها نقش می زند که بسیار زیبا و با ارزش بوده و از جهات بسیاری قابل بررسی و مطالعه اند. در این میان سفالینه های دوره سلجوقی از جایگاه ویژه ای برخوردارند؛ این سفال ها به لحاظ نقش و موضو...

شهر­آشوب­های مهستی تعریضی است به شاعران ستایشگر و ممدوحان شیفته ی قدرت در جامعه­ای طبقاتی که مدیحه اعتبار خاصی داشت و ارزش حاکمان به مدیحه سرایان درباری بود. هدف این مقاله شناخت نشانه­های پنهان این رفتار کنایی در معانی ضمنی شعر زنی شاعر در قرن ششم هجری قمری است. دوره ی سلجوقی به لحاظ شعری دوره ی اوج رونق شعرهای مدحی بود، امّا مهستی برخلاف شاعرانِ ستایشگر، شعرهای اجتماعی واکنشی سرود. چرایی این موض...

در این پژوهش به بررسی جایگاه نهاد وقف و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی آن در ایران دوره سلجوقی پرداخته شده است. با شکل گیری حکومت سلجوقیان در اوایل قرن پنجم وضعیت اقتصادی- سیاسی و فرهنگی در قلمرو این حکومت به تدریج بهبود نسبی یافت که یکی از نشانه های این شکوفایی را می توان در املاک و ابنیه ی متعدد که توسط گروههای مختلف جامعه در قالب وقف اختصاص می دادند، مشاهده نمود. در این پژوهش تلاش گردیده تا تأثی...

چکیده بررسی و ارائه ی سیمایی روشن از ساختار و کارکردهای دیوان استیفاء در دوره ی سلجوقی با استناد به روش تحلیلی رویکردی است که پژوهش حاضر بدان نظر دارد. در ساختار هرمی دیوان استیفاء در رأس هرم مستوفی کل و نایبش با تشکیلات دیوانی مربوطه، در وسط هرم مستوفیان و نایبان مستوفی ایالتی و در قاعده هرم مشرفان، شحنگان، دبیر جامگان، عاملان، روسا و محصلان مالیاتی به عنوان صاحب منصبان مرتبط با دیوان استیفا...