از دیدگاه ابن‌سینا حرکت توسطیه، بودن متحرک میان مبدأ و منتهای حرکت است و حرکت قطعیه، انتزاع صورت‌های خیالی از حدود حرکت و لحاظ آنها به صورت مجتمع است. مطرح شدن اشکالاتی به وجود حرکت سبب گردیده که بهمنیار قائل به نفی وجود حرکت قطعیه شود و میرداماد حرکت قطعیه و توسطیه؛ هر دو را در خارج موجود بداند. صدرالمتألهین در برخی موارد متمایل است که حرکت قطعیه درخارج وجود دارد و در برخی موارد وجود خارجی حرک...

از دیدگاه ابن سینا حرکت توسطیه، بودن متحرک میان مبدأ و منتهای حرکت است و حرکت قطعیه، انتزاع صورت های خیالی از حدود حرکت و لحاظ آنها به صورت مجتمع است. مطرح شدن اشکالاتی به وجود حرکت سبب گردیده که بهمنیار قائل به نفی وجود حرکت قطعیه شود و میرداماد حرکت قطعیه و توسطیه؛ هر دو را در خارج موجود بداند. صدرالمتألهین در برخی موارد متمایل است که حرکت قطعیه درخارج وجود دارد و در برخی موارد وجود خارجی حرک...

حرکت و تغییر در مقابل ثبات، از مسائل دیرین فلسفه است که از دیرباز فیلسوفان بزرگ هر یک سعی در تببین و تحلیل آن داشته‌اند. از این جهت بررسی چگونگی تحقق خارجی حرکت نیز وارد مباحث فیلسوفان بزرگ از جمله میرداماد شده است. میرداماد نظریۀ خویش را دربارۀ وجود خارجی حرکت در چند بخش کلی ارائه می‍کند: تعریف دوگونۀ حرکت توسطیه و قطعیه، ارائۀ براهینی در اثبات وجود خارجی‌داشتن حرکت قطعیه و وجود ذهنی یا خیالی ...

بحث مفهوم حرکت و نحوه وجود آن از مباحث جدی در حوزه طبیعیات و متافیزیک است. ابن سینا به سه تعریف اصلی در آثار خود از حرکت اشاره می کند و براساس تعاریف، حرکت را امری وجودی دانسته و معنی مقابل آن یعنی سکون را معنی عدمی می داند، اما نه عدم محض بلکه عدم ملکه است. در مورد نحوه وجود حرکت، ابن سینا بر حرکت توسطیه تأکید می کند و حرکت قطعیه را امری ذهنی می داند که در قوه خیال ارتسام می یابد. در این مقاله...

آنچه در نوشتار حاضر به دنبال آن هستیم بررسی و تبیین ضرورت بحث از حرکت قطعیه و توسطیه است و این که چه آثار و پیامدهایی مترتب بر بحث حرکت بویژه حرکت جوهری است. وجود زمان و حرکت در خارج مورد اتفاق غالب حکما است اما آن چه منشاء اختلاف نظر فلاسفه شده؛ وجود یا عدم وجود دو نحوه اعتبار حرکت یعنی قطعیه و توسطیه در خارج است. فیلسوفان بزرگی چون ابن سینا و حاج ملاهادی سبزواری هم که منکر وجود حرکت قطعیه در ...

گرچه دربارة وجود حرکت در بین فیلسوفان اختلاف است، اما حکمای مشائی، اشراقی و صدرایی در اصل وجود حرکت اتفاق نظر دارند. اختلاف حکمای مسلمان، اولاً در دلایلی است که برای اثبات حرکت اقامه می شود برخی وجود آن را بدیهی می­دانند و بعضی دلایلی برای آن اقامه کرده­اند. و ثانیاً در نحوة وجود حرکت است. برخی وجود حرکت را به معنای قطعیه می پذیرند و بعضی دیگر به معنای توسطیه. در این مقاله، ضمن طرح دیدگاه های حکم...

هرچند ابوالبرکات مکان و زمان را شروط مقدم بر حرکت و زمان را نه مقدار حرکت که مقدار وجود می‌داند، با این حال معتقد است که می‌توان حرکت را بر حسب مفهومی شهودی از زمان، که غیر از مفهوم نظری زمان است، تعریف کرد و به این وسیله دَوری را که در تعریف ارسطو از حرکت وجود دارد که خروج تدریجی (و در نتیجه، زمانی) از قوه به فعل است، حل می‌کند. در بحث از وجود یا عدم حرکت که ابن سینا با تقسیم حرکت به قطعیه و تو...

این رساله در چهار بخش تنظیم شده است . بخش اول همانطور که گفتم به بیان اجمالی از آراء و عقاید شیخ الرئیس در باب حرکت و زمان اختصاص دارد. بخش دوم درباره نظریه حرکت جوهری است این نظریه از آراء اختصاصی صدرالمتالهین و از ابتکارات بی سابقه ایشان است که تمام مباحث مربوط به حرکت را تحت الشعاع خود قرار داده است . اکثر قریب به اتفاق اختلاف نظرهای صدرالمتالهین با شیخ الرئیس در باب حرکت و زمان به اختلاف آن...

هرچند ابوالبرکات مکان و زمان را شروط مقدم بر حرکت و زمان را نه مقدار حرکت که مقدار وجود می داند، با این حال معتقد است که می توان حرکت را بر حسب مفهومی شهودی از زمان، که غیر از مفهوم نظری زمان است، تعریف کرد و به این وسیله دَوری را که در تعریف ارسطو از حرکت وجود دارد که خروج تدریجی (و در نتیجه، زمانی) از قوه به فعل است، حل می کند. در بحث از وجود یا عدم حرکت که ابن سینا با تقسیم حرکت به قطعیه و تو...

حرکت مکانی به تأکید ابن سینا و ابوالبرکات بغدادی از اقدم انواع حرکات است. ابن سینا حرکت مکانی را تنها حرکت بر خط راست می داند و حرکت وضعی را حرکت مکانی نمی داند، زیرا از نظر او حرکت مکانی حرکتی است که در آن متحرک از مکان خود به طور کامل خارج می گردد و در حرکت وضعی تنها موقعیت اجزای جسم نسبت به اجزای مکان تغییر می کند و در مجموع جسم در مکان خود قرار دارد. ابوالبرکات بغدادی حرکت های اینی و وضعی ا...