یکی از موضوعات شعری در ادب فارسی، ساقی نامه سرایی است. این موضوع ادبی که با نظامی گنجوی و چه بسا با الهام گرفتن وی از اشعار موسوم به خمریّات ـ که البتّه پیش تر سابقه ای هم داشته است ـ پدید آمد، پس از نظامی مورد توجّه گویندگان مختلف در اعصار گوناگون قرار گرفت و در عین حال دچار تغییرات و تحوّلاتی شد. بررسی و مطالعه دربارۀ این تحوّلات که آن را می توان به سه بخش تحوّل در قالب (استفاده از بعضی قالب های دی...

تصویرپردازی که تبلور اندیشه‌های بلند شاعر است، زمانی رخ می‌دهد که وی از زبان عادی عدول کند و دریافت‌های درونی‌اش را به صورت شاعرانه ارائه دهد. در بلاغت سنتی، تصاویر شاعرانه منطبق بر پنج اصلِ تناسب، تقلید، وضوح، حقیقت‌نمایی و تقابل صورت و معناست. این اصول زمینه‌ساز پردازش هنری در تصاویر شعری شعرای کلاسیک می‌گردد. در پژوهش حاضر تلاش بر آن است تا با روشی توصیفی–تحلیلی بلاغت تصویر در شعر ابراهیم ناج...

ادبیات عامیانه، در نقد ادبی جایگاه ویژه­ای دارد و بررسی آن، دستاوردهای قابل توجهی در عرصۀ مطالعات زبانی، ادبی و محتوایی ازجمله اطلاعات تاریخی، فرهنگی و جامعه­شناختی دارد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی بر اساس مطالعه و بررسی بیست افسانۀ منثور مکتوب عامیانه و استخراج شواهد از این متون، برآن است که ویژگی­های نثر آن­ها را بررسی کند. با مطالعۀ این افسانه­ها به این نتیجه می­رسیم که ویژگی­هایی که در ...

در میان اشعار منسوب به جاهلیت، گاه اصطلاحات دینی، عبارت ها و مفاهیمی مشاهده می شود که با مفاهیم، تعابیر و اصطلاحات دینی قرآنی شباهت دارد. ادعای تقدم زمانی این اشعار بر قرآن کریم، عده ای را برآن داشته که بپندارند شعر جاهلی می تواند یکی از منابع قرآن تلقی شود. این نتیجه مبتنی بر احراز مشابهت تام و تمام مضامین اشعار جاهلی با قرآن از یک سو و اثبات اعتبار این اشعار از سوی دیگر است و بررسی های علمی د...

نظریّه تجسّم اعمال که عهده دار تبیینِ کیفیّت و نحوه دریافت جزای اعمال در عالم آخرت است، حقیقت اعمال آدمی را به عنوان پاداش یا کیفر او در آن عالم معرّفی می کند. درگفته های بسیاری از عالمان و مفسّران افزون بر ادلّه عقلی، شواهد نقلی فراوانی برای اثبات این نظریّه به چشم می خورد. حدود 95 آیه از آیات قرآن به مسئله تجسّم اعمال اشاره شده است. این آیات با توجّه به گوناگونی آنها در نوع ساختار ادبی به دسته های متعدّ...

ادبیات، والاترین و عمیق‌ترین تجربه‌های عاطفی و مخیّل را به مدد واژه‌ها و تعابیر زیبا باز‌آفرینی و بیان می‌کند. در این رهگذر علم بیان یک معنی را به انحای مختلف هنری خلق می‌کند و با خامة تشبیه و استعاره و مجاز و... معانی واحد را به طرق مختلف به تصویر می‌کشد و از زندگی، عشق، بهار و خزان، روز و شب، مرگ و نیستی، جنگ و انتقام، پیری و جوانی و...  سخن می‌گوید امّا هر بار نامکرر و شنیدنی. دنیای خیالی رودک...

مسأله انتظار در فرهنگ اغلب ادیان و اقوام از اهمیت بسزایی برخوردار است و این بحث در فرهنگ اسلامی با عنوان مهدویت مطرح گردید همچنین با رواج مکتب هنر برای انسان در عرصه حیات معقول وشعر متعهد مفاهیم مذهبی از جمله انتظار به عرصه شعر قدم نهاد وشاعران به این رویکرد روی آوردند لذا این امر بایسته است که در این مسئله پژوهشی به عمل آید. هدف از این پژوهش نشان دادن توجه شعرای دوره انقلاب اسلامی به این مبحث ...

ابوتمّام از شاعران بزرگ و نوآور در شعر عربی است. در دیوان او نمونه هایی از آرایه های ادبی و تعابیر شاعرانه را می توان یافت . بعدها بسیاری از شعرای ادب عربی و فارسی متأثّر از مضامین شاعرانه او بوده اند . در این پژوهش ابتدا مقدّمه ای در شرح زندگانی ابوتمّام ، نوشته هایی درباره او ، روی آوردنش به شعر، سفرها، کسب شهرت و منصب، ارتباطش باشاعران هم عصرش، ویژگی های شخصیتی، فکری و شعری اش، شعر دوره عبّاسی، م...

در شعر عرفانی عواطف و عوالم درونی انسان از جمله عواطف و اندیشه های عاشقانه و عارفانه با زبانی شاعرانه و نمادین به رشته بیان و تصویر کشیده شده است. ابزار بیان در این زبان علاوه بر الفاظ عام شاعرانه، اصطلاحات و نمادهای خاص شعری است؛ این مصطلحات گاه معنایی حقیقی دارند و گاهی نیز حامل معنایی مجازی و نمادین و رمزی اند که شاعران عارف از آن، معنا یا معانی دیگری اراده می کنند تا به بیان عواطف و احساسات...