پژوهش حاضر بر آن است که علل و عوامل تغییر و دگرگونی عظیم الهۀ باستانی آب را مورد بررسی قرار دهد. در عصر ماقبل تاریخ، بر اثر پدیدة وام‌گیریِ اسطوره، باورها و آیین‌های مربوط به الهه آب به ماوراءالنهر کشیده شده است. هم‌زمان با شکل‌گیری نهایی داستان‌های حماسی در ایران این الهه علاوه بر تحولات اجتناب ناپذیر اساطیری در جریان تلفیق و هماهنگی با الگوهای مردسالارانة قبایل هندوایرانی کهن و تطبیق با سنت‌ها...

مانند بسیاری از اساطیر ایرانی، فریدون نیز این قابلیت را دارد که در متون ودایی پیگیری شود؛ اما پس از جست‌وجو در این متون، تفاوت‌هایی میان نقش‌های فریدون در متون ودایی و میانه ایرانی دیده می‌شود. تاریخ ایران بسیار کهن‌تر از استقرار آریایی‌ها در این فلات است؛ پس این امکان وجود دارد که ریشه‌هایی از این اساطیر را به‌صورت موجود در متون میانه، در تمدن‌های پیش از آریایی ایران نیز پیگیری کرد که تمدن ایل...

در گذار از مرحله کوچ نشینی به یکجانشینی و اقامت دائم در یک محل، "آب"با خاصیت حیات بخشی خودبه عنوان یک رکن اساسی، نقش مهمی را ایفا کرد. سهولت دسترسی به آب، تضمینی برای ادامه زندگی و سکونت محسوب می شد. ارتزاق انسان به این ماده وابسته بود و از جهتی مسیرهای آبی، ارتباط دهنده  افراد و اقوام با یکدیگر بودند. به تعبیری،تصور زندگی بدون وجود آب، غیر ممکن به نظر می رسید. از آن جایی که انسان باستانی برای ...

اسطوره الهه باروری و ایزد گیاهی شهید شونده اگر بر اساس نظر اسطوره شناسان آیین گرا تحلیل شود، توجیه انسان عصر باستان از زندگی دوباره گیاهان در فصل بهار است. در این اسطوره که در بین النّهرین، مصر، هند باستان و احیاناً در میان بومیان فلات ایران رواج داشته است نقش گیاه را ایزدی بر عهده دارد که با پذیرش تبعید موقّت یا مرگ، به جهان زیرین می رود و پس از چندی در قالبی نو به روی زمین باز می-گردد و با خود ب...

انسانها از دیرباز، برای طبیعت پیرامون خود اهمیت و ارزش فراوانی قائل بودند و ادامه حیات خود را به وجود عناصر طبیعی وابسته می دانستند. به همین سبب بود که به مرور زمان عوامل طبیعی در ذهن بشر دارای قداست خاصی گشت و وجود ایزدان متعددی از جمله ایزد آسمان ، ایزد وای یا هوا، ایزد آبها، ایزد سپندارمذ، ایزد زامیاد و سپهر، که با این عوامل در ارتباط بودند، تاییدی بر این سخن است. آنها معتقد بودند که ادامه ز...

این مقاله با در نظر گرفتن چه­گونگی آب و هوای فلات ایران و نیز با بررسی کتیبه­های دوران هخامنشی و آبان یشت اوستا و همچنین با استناد به نوشته­های مورخان یونانی، سعی دارد تا خشک­سالی را که محتملاً در زمان اردشیر دوم هخامنشی رخ داده و باعث شده تا ایزد اَناهیتا در آن مقطع از زمان برجسته شود مورد بررسی قرار دهد.

چکیده ندارد.

در منابع سده‌های نخستین اسلامی، به آیین و پرستشگاهی با موقعیت طبیعی استثنایی در اردهار (اردهال) کاشان اشاره شده که زرتشتیان در روز سیزدهم تیرماه در آنجا آیینی برگزار می‌کردند. این آیین شامل کوفتن سنگ بر کوه و طلب آب از چشمه‌ای جاری برای شفابخشی بوده است. همچنین در یکی از منابع دوره‌ی قاجار نیز به قدمگاهی در منطقه‌ی اردهار با همان موقعیت طبیعی اشاره شده که در آن کم‌ و‌ بیش همان آیین توسط اهالی م...

ما در اساطیر ایران با دو آفرینش مواجهیم: یکی آفرینش اهورامزدا که از گوهر نور است و دوم آفرینش اهریمن که از گوهر تاریکی است. ایزد وای (ایزد فضا، مکان، و باد) ایزدی دو چهره است که هر دو گوهر روشنی و تاریکی را در خود دارد و از هر دو آفرینش خرد مقدس و خرد خبیث برتر است. در این مقاله، ایزد باد به اجمال بررسی می شود؛ سپس، برپایة مندرجات شاهنامه نشان داده می شود که پهلوانان از گوهر ایزد وای و حاصل آمی...