مسئله اراده الهی و نسبتش با افعال انسان از دیرباز در تاریخ تفکر اسلامی مورد بحث و نزاع بوده است و شاید از موضوعاتی بوده که در شکل گیری نحله های کلامی اولیه نقش مهمی ایفا کرده است. این موضوع در کلام و فلسفه و حتی علم اصول فقه به مناسبتی مطرح شده است. یکی از اندیشمندانی که به این مسئله پرداخته، امام خمینی (ره) است. وی که به عنوان فقیه، فیلسوف و عارف به مسائل کلامی نگاه جامع نگر دارد به این مسئله ...

آرای میرداماد در بحث ارادۀ الهی را می توان در سه بخش طرح کرد: (1) معناشناسی، (2) وجود شناسی و (3) تفسیر روایات دالّ بر فعلی بودن صفت اراده. در حوزۀ معناشناسی، با استناد به ادلهٔ نقلی و عقلی، او قائل به تفاوت میان ارادۀ الهی و انسانی شده و ارادۀ الهی را «علم به نظام اکمل و عنایت به تحقق آن» تعریف کرده است. در ساحت وجودشناسی، و بحث از ذاتی یا فعلی بودن صفت اراده، میرداماد ادله ای بر ذاتی بودن آن بی...

این نوشتار به بررسی اراده الهی از دیدگاه دو فیلسوف بزرگ، استاد مطهری و باروخ اسپینوزا می پردازد و هدف آن روشن کردن شباهت ها و تفاوت های موجود در دیدگاه های آن دو در باره این پرسش است که آیا خداوند دارای اراده است یا نه، و در صورت داشتن اراده آیا اراده او مطلق و آزاد است. جستار حاضر در این راستا به مقایسه نظریات این دو فیلسوف در مسائل زیر می پردازد: عقل الهی، اراده الهی، نسبت عقل و اراده به خداو...

عموم متکلمان و فیلسوفان مسلمان در اتصاف خداوند به صفت اراده متفق اند. با این حال، در این باب که آیا اراده از صفات ذاتی است یا فعلی، اختلاف شده است. از سوی دیگر، تفسیر معنای «اراده» آن گاه که به عنوان صفت ذاتی حق تعالی پذیرفته می شود می تواند بحث انگیز باشد. ملاصدرا اراده الهی را در هر دو مقام ذات و فعل می پذیرد، ولی در تحلیل مفهومی «اراده ذاتی» آن را به مفاهیم سایر صفات ذاتی (مانند علم، حب ) فر...

طرح نظریۀ «معنا»، رویکردی وجود‌شناختی برای تحلیل و تبیین فعل و صفات فعلی خداوند است که متکلمان مدرسه کوفه به‌ویژه هشام بن حکم از آن بهره برده‌اند. از میان صفات فعلی خداوند، اراده بارزترین صفت است که در نگاه متکلم بزرگِ این دوره از تاریخ کلام امامیه، به «حرکت» شناسانده می‌شد. در این مقاله بر اساس شیوه مطالعات تاریخ اندیشه، نشان داده شده است که در نظر هشام بن حکم اراده، اگر چه امری است که از سر قد...

اراده در انسان همراه با تصور، تصدیق و تغییرات نفسانی، حادث می شود. مسلماً این اراده، سزاوار ذات واجب الوجودی خداوند، نیست. از سوی دیگر، می دانیم ذات باری تعالی از ازل متصف به جمیع صفات کمالی است. اراده نیز از صفات کمال است و بنابراین، عقلا ذات باری تعالی نمی تواند خالی از این کمالِ ازلی باشد. لذا ملاصدرا در همه آثار فلسفی خود، اراده را از صفات ذاتی و همان علم، شوق و ابتهاجِ خداوند به نظام اصلح می ...

در دیدگاه اخلاقی از مسوولیت، توجه بر مفهوم اراده متمرکز است .تبیین دقیق عنصر معنوی جرایم از جمله «عمد» منوط به شناخت کامل«اراده» است . نزدیک ترین مفهوم برای معرفی اراده، مفهوم «انتخاب»است . هنگامی که انسان متعاقب کیفیاتی نفسانی دست به انتخاب بین دو امر ممکن می زند و یکی را انتخاب میکند اراده اش به منصه ظهور می رسد . وجود این توانایی در انسان او را مختار می سازد. نزدیک ترین مفهوم برای معرفی اخت...

شناخت خداوند به طرقی گوناگونی صورت می‌پذیرد که مهم‌ترین و جنجال‌آمیزترین روشی که متکلمان در معرفت خداوند درزمینه تبیین و توضیح آن باهم اختلاف و بحث داشتند بحث صفات الهی بود. با تقسیم صفات خداوند به ثبوتی و سلبی یا ذاتی و فعلی مشاجرات بیشتری رؤیت شد. این نوشتار بر آن است به بررسی یکی از مهم‌ترین صفات ثبوتی خداوند یعنی اراده، در دیدگاه دو متکلم شهیر اشعری (غزالی) و معتزلی (ابوهاشم جبایی) که هردو...

شهاب الدین ذوفقاری[1] افتراق جدی ابن سینا از ارسطو در الاهیات بالمعنی الاخص از طرح احکام واجب الوجود و ارائه برهان وجوب و امکان، در برابر برهان محرک نخستین، آغاز می شود. بدین ترتیب فاعلیت الهی از دیدگاه ابن سینا فاعلیت وجودی است نه تحریکی و بنابراین تا آنجا که وجود و آثار وجود دیده می شود، می توان فاعلیت الهی را سراغ گرفت، خواه حرکت در کار باشد یا خیر؛ تمایز ابن سینا از فلوطین نیز در مبحث فیض ا...

چکیده: دراین پژوهش اندیشه های کلامی علامه امینی1بر اساس متن های کلامی بر جای مانده از ایشان بررسی شده است. از دیدگاه این اندیشمند بزرگ،معرفت خداوند آسانترین معارف است و از مخلوقات عالم می توان به خالق و مدبر آن پی برد و نظریه تشبیه و تعطیل در مورد صفات الهی باطل بوده و نظریه صحیح اثبات صفات برای خداوند بدون تشبیه به مخلوقات است.قدر به معنی صحیحش عبارت می باشد از ثبوت امر جاری در علم ازلی ا...