به وجود آمدن اصطلاح «ادبیات تاجیک» در سال ۱۹۲۴م سبب دوری تاجیکان از اصطلاح تاریخی «ادبیات فارسی» شد؛ ازهمین رو، برای از میان بردن کج فهمی ها و اغواگری ها اصطلاح «ادبیات فارس- تاجیک» به وجود آمد که هم مضمون چندهزارسالۀ «ادبیات فارسی» را انعکاس می داد و هم ترکیب نوزاد «ادبیات تاجیک» را هم معنای آن می کرد. در این زمینه توجه به هم بستگی ترکیب های ادبیات فارسی و ادبیات تاجیک بسیار حائز اهمیت است. هم...

به‌وجود آمدن اصطلاح «ادبیات تاجیک» در سال ۱۹۲۴م سبب دوری تاجیکان از اصطلاح تاریخی «ادبیات فارسی» شد؛ ازهمین‌رو، برای از میان بردن کج‌فهمی‌ها و اغواگری‌ها اصطلاح «ادبیات فارس- تاجیک» به‌وجود آمد که هم مضمون چندهزارسالۀ «ادبیات فارسی» را انعکاس می‌داد و هم ترکیب نوزاد «ادبیات تاجیک» را هم‌معنای آن می‌کرد. در این زمینه توجه به هم‌بستگی ترکیب‌های ادبیات فارسی و ادبیات تاجیک بسیار حائز اهمیت است. هم...

سمرقند کنونی ادامۀ سنت ادبیاتی است که آغازگر آن استاد رودکی بود و در زمان های بعدی رشد و رونق یافت. این شکوفایی در عصر کنونی نیز در سمرقند همچنان برقرار است. در ابتدای سدۀ بیستم، سمرقند از واقعه های انقلابی سرشار بود که باعث بیداری ملی و به وجود آمدن ادبیات معارف پروری و درنهایت ادبیات نوی تاجیک شد. بنیان گذار ادبیات نوین تاجیک، صدرالدین عینی (۱۸۷۸-۱۹۵۴م) است که در ابتدای سال های عصر بیستم از ب...

سمرقند کنونی ادامۀ سنت ادبیاتی است که آغازگر آن استاد رودکی بود و در زمان‌های بعدی رشد و رونق یافت. این شکوفایی در عصر کنونی نیز در سمرقند همچنان برقرار است. در ابتدای سدۀ بیستم، سمرقند از واقعه‌های انقلابی سرشار بود که باعث بیداری ملی و به‌وجود آمدن ادبیات معارف‌پروری و درنهایت ادبیات نوی تاجیک شد. بنیان‌گذار ادبیات نوین تاجیک، صدرالدین عینی (۱۸۷۸-۱۹۵۴م) است که در ابتدای سال‌های عصر بیستم از ب...

ناصرجان معصومی، زادۀ وادی زرنثار حصار و از زمرۀ ادیبان و دانشمندان انگشت شمار سده بیستم است که در پیشرفت ساحه های گوناگون علم و فرهنگ تاجیک نقشی برجسته داشته است. خدمت ناصرجان معصومی خصوصاً در رشد و تکامل ادبیات شناسی فوق العاده بزرگ است. چشم انداز ادبیات شناسی او بسیار وسیع بوده است و دوره ها و مسئله های گوناگون ادبیات کلاسیک و معاصر تاجیک را دربرمی گیرد. حافظ یکی از شاعرانی است که ناصرجان به ا...

در ادبیات معاصر تاجیک آثاری که براساس روایت و اساطیر نوشته شده اند، بسیار دچار آمده اند و نویسندگان زیادی به خلق آثار براساس روایت ها و افسانه های قدیمی خلق تاجیک پرداخته اند؛ لیکن از همه بیشتر م. میرشکر اساطیر و روایات و افسانه های خلقی را برای ترغیب سنت های عالی اخلاقی، اجتماعی و سیاسی، وطن پروری و انسان دوستی، و اتحاد و یگانگی استفاده کرده است و داستان قشلاق طلایی گواه روشنی بر این اندیشه اس...

پس از وفات صدرالدین عینی مسئلۀ نشر کلیات آثار او به میان آمد و طی دو سال، بایگانی آثار او به دقت مورد بررسی قرار گرفت. در سال های ۱۹۵۴-۱۹۵۶م، در میان دست خط های آرشیو شخصی عینی یک دسته مسوّده از کارهایی که در طی سالیان طولانی برای تألیف لغت نامۀ تاجیکی انجام داده بود، پیدا شد. به گفتۀ خود مؤلف، در کتاب مختصر ترجمۀ حال خودم، این لغت نامه 15هزار لغت را دربردارد؛ اما چون نسخۀ کامل آن در دست نیست، د...

با بررسی آثار شفاهی تاجیکان آسیای میانه، محققان بر این باورند که فولکلور تاجیک تنوع بسیار رنگین و سابقه دیرین داشته است و آثاری ارزشمند و خلاق و آموزنده را دربر می گیرد. ادبیات عالمگیر تاجیک که بزرگ ترین نابغه ها و گنج های علم و هنر به گنجینه تمدن بشری افزودند، از «مادر علوم» یعنی فولکلور منشأ گرفته است. در ادبیات عامیانه یعنی فولکلور تاجیک، رباعی و دوبیتی پیش از انواع دیگر شعر رواج یافته و در ...

ادبیات ضدستم و مقاومت در تاریخ ادبیات تاجیکان پیوسته وجود داشته است. در آغاز قرن بیستم میلادی که وضع زبان هزارسال فارسی تاجیکی در آسیای مرکزی نهایت حزن آور بود، ادبیات مقاومت در آثار صدرالدین عینی ظاهر گشت. بعد از بنیاد جمهوری مختار تاجیکستان، صدرالدین عینی کتاب نمونۀ ادبیات تاجیک را تدوین کرد که دربرگیرندۀ نمونۀ اشعار هزارسالۀ تاجیکستان است. این کتاب مبارزه های مغرضانه ای را از جانب متعصبان مل...

جنبش معارف‌پروری تاجیک، پیش از همه و بیش از همه، در ادبیات بدیعی آن نقش و نفوذ داشته است. جایگاه و مقام نظم کلاسیک را نیز در ادبیات معارف‌پروری تاجیک نمی‌توان نادیده گرفت. این مقاله با هدف بررسی افکار معارف‌پروری در اشعار عجزی به‌‌نگارش درآمده است. صدیق‌خواجه عجزی از مردان برگزیدۀ مکتب و معارف نوی تاجیک در ابتدای عصر بیستم است. او که از جوانی به شعر و ادب علاقه داشت، با تأسیس مکتب اصول نو در رو...