نشأ فی العصر العباسی شکل قصصی، فیما یعد إفرازاً جدیداً لهذه الفترة، و هو شکل قصصی توفر علیه کاتب معروف (الهمدانی)، و أطلق علیه مصطلح «المقامة»، حیث یتخذ هذا الشکل الأدبی وسیلة لطرح الأفکار الاجتماعیة المختلفة. و فی العصر الوسیط فقد برز اسم الحریری فی هذا الفن، سائراً علی خطی الهمدانی فی صیاغة المقامة و رسم بطلها و طرح موضوعاتها. تسرب فن المقامة ایضاً فی الآداب العالمیة خاصة فی الأدب الفارسی و الأد...

شیخ کلینی برای تألیف کتاب الکافی از منابع و مکتوبات پیش از خود استفاده کرده و طریقی به آن کتاب‌ها داشته است، اما مطالب برخی از این منابع هم با واسطه کتاب‌های نسل‌های بعد به دست شیخ کلینی رسیده است. در این نوشتار، به معرفی برخی از منابع تاریخی مورد استفاده شیخ کلینی می‌پردازیم. شیخ کلینی از کتاب سلیم بن قیس، کتاب‌های جابر بن یزید جعفی، ابان بن تغلب، ابو محمد جعفری، ابو اسحاق احمری نهاوندی، اخبار...

درویش ناصر بخارایی یکی از شاعران غزل‌سرای طراز اول قرن هشتم هجری است که خدمتش در رونق غزل عاشقانۀ عارفانه نظررس بوده و خواجه حافظ به شعر او نظر داشته است. در این مقاله، نگارنده ابتدا مهم‌ترین منابعی را که دربارۀ این شاعر برجستۀ ادب فارسی سخن گفته‌اند، معرفی کرده است. تذکره‌ها جزء اولین منابعی هستند که مطالبی راجع به ناصر بخارایی ذکر کرده‌اند و او را به صفت عارف بزرگ به‌حق‌رسیده و شاعر توانای شی...

علما، اندیشمندان و بزرگان امامی مذهبی از ابتدای امر غیبت تاکنون، با روش‌های مختلف به رفع شبهات و تثبیت نظریه‌ی وجود و غیبت امام عصر(عج) پرداخته‌اند. در این میان چهار اثر الغیبه نعمانی، کمال‌الدین صدوق، ارشاد مفید و الغیبه طوسی که در اولین سده‌‌ی پس از آغاز غیبت کبری، به رشته‌‌ی تحریر درآمده‌اند، در تثبیت این نظریه نقش بسزایی داشته‌اند. در پژوهش حاضر چگونگی کوشش برای تبدیل نظریه‌ی وجود و غیبت ا...

شناخت مولفه‌‌‌‌های فرهنگی تاثیرگذار بر ‌‌‌تاریخ‌نگاری مسکویه، مستلزم آن است که وی را نه صرفا در پیوند انتزاعی با حکمت عملی، بلکه در پیوند انضمامی ‌با بستر تاریخی یعنی از منظر فرهنگی و پایگاه سیاسی و اجتماعی‌ وی به عنوان درباری تحلیل کنیم تا ‌‌‌تاریخ‌نگاری او را در این مناسبات درک کنیم. بر این اساس در مقاله حاضر، از نظریه ‌‌‌تاریخ‌گرایی نوین استفاده شده است. مطابق این نظریه، منتقد تاریخی در خوا...

این مقاله نقد کتاب ملخّص‌اللّغات تألیف حسن خطیب کرمانی است که به اهتمام سیدمحمد دبیرسیاقی و غلامحسین یوسفی به سال ۱۳۶۲ به‌چاپ رسیده است. این کتاب از فرهنگ‌های عربی به فارسی است که به گفتۀ مصصحان، احوال مؤلف و زمان تألیف آن معلوم نیست؛ اما در پایان کتاب آمده که در سنۀ ۹۳۸ق در شهر کرمان کتابت شده است. این فرهنگ کوچک که بیش از 4هزار لغت را در خود جای داده، بسیاری از لغات و معانی مهذّب‌ال...

ابوالفرج ببغاء، شاعر و کاتب دربار سیف الدوله حمدانی است. او در اشعار خویش ضمن وفاداری به سبک کهن عرب به نوآوری نیز گرایش داشت. با این همه شهرت ببغاء نه به شعر، که به نثر اوست. او که شیوه خویش را ترسل می داند، به اطناب و تکرار بیش از ایجاز نایت دارد، پیوسته ذخایر غنی زبان عربی را در پی مترادفات می جوید و الفاظی که بر می گزیند غالبا ساده و برازنده اند. وی در رسائل خود نثری روان، شفاف را با عبارات...

برپایۀ نظریۀ تک‌اسطورۀ جوزف کمپبل، سفر قهرمان به‌دنبال دعوتی از جانب آرکی‌تایپ در ناخودآگاه قهرمان صورت می‌گیرد. در پی این کشش، قهرمان از جامعه (ذهن ناخودآگاه) عزیمت می‌کند و با آموزش تعالیم خاص در سرزمین‌های ناآشنا به قابلیت‌های جدید دست می‌یابد و به مرحلۀ تشرف می‌رسد. این سفر با نمادها و نشانه‌هایی در کهن‌الگوهای غالب جوامع ترسیم شده است. قهرمان پس از بازگشت از سفر، قابلیت ارشاد دیگران را به ...

انیس‏الطالبین اثر قاسم بن محمد شهر صفایى مشهور به کاتب است که در شرح اصول نقشبندیه و مقامات بهاءالدین نقشبند نوشته شده است. از مؤلف کتاب بجز نامى که در مقدمه انیس‏الطالبین آمده است نشانى در دست نیست. کتاب در ده باب نوشته شده که باب‏هاى کوتاه اول تا ششم در بیان عقاید و اندیشه‏هاى صوفیه است و باب‏هاى هفتم تا دهم که عمده و اساس کتاب است درباره سلسله خواجگان و احوال آنان و ذکر مقامات و کرامات بهاءا...

 نگارنده می‌کوشد از شرح بسط اضافی کلام بپرهیزد و مقال خود را با ذکر مطالبی که در زیر هر عنوان فهرتس می‌کند،به پایان برد.فراوانی که برای ایشان قایل است،بر آن شد که اغلاط چاپی و نگارشی، کاستی‌های بخش توضیحات و ضبط و ارجاع نادرست ابیات و...را فهرست‌ کند و به محضر گرانقدرش تقدیم نماید. طبیعی است که تذکر نکات نگارشی و چاپی و جلب دقت اهل قلم در کار نوشتن موجب شرمندگی است ولی چاره‌ای نیست که گفته شود....