در این نوشته تلاش می کنیم تا ضمن بررسی جایگاه و حجّیّت عقل و توجه به عقل عملی در اندیشۀ سیاسی، نقش آن را در دگرگونی فقه سیاسی با تأکید بر دورۀ معاصر بررسی کنیم. سؤال اصلی آن است که نقش عقل در تحوّل فقه سیاسی شیعه چیست؟ و پاسخ آن است که عقل در تحوّل فقه سیاسی شیعه با توجه به روش خردورزانۀ اجتهاد و حجّیّت عقل در عرض دیگر منابع استنباط و کارکردهای آن در داوری نسبت به متون، گذر از ظواهر، کشف و تفسیر روزآ...

فیرحی در دو جلد اثر خود با عنوان فقه و سیاست در ایران معاصر، سعی می کند رابطۀ دین و سیاست را در دنیای مدرن از زاویۀ فقه سیاسی شیعی و با تکیه بر امکانات این دانش بررسی کند. به نظر او، امکان آشتی میان فقه سیاسی و زندگی امروز مسلمانان و اقتضائات آن نظیر دموکراسی وجود دارد. او در همین راستا در جلد اول کتاب خود، ابتدا به طرح و ارزیابی عملکرد فقه سیاسی می پردازد و سپس تحولات فقه سیاسی شیعه را از مشرو...

نوشته حاضر با الهام از روش هرمنوتیک قصدگرای اسکینر، پس از توصیفی اجمالی از زمینه ها و شرایط سیاسی و اجتماعی و بستر فکری شیعه در چارچوب فقه سیاسی، و معرفی فقهای معروف شیعه در این دوره به بررسی آرای سیاسی ایشان در متون فقهی شکل گرفته در فضای سیاسی متکثر ناشی از حاکمیت ایلخانان مغول و محیط فرهنگی نسبتاً مناسب برای طرح آموزه های فقهی - سیاسی مذاهب مختلف از جمله تشیع پرداخت است.

امروزه فقه اسلامی با این پرسش اساسی روبه رو است که آیا ظرفیت پاسخگویی به مسائل سیاسی و اجتماعی روز را دارد تا قادر به پشتیبانی فقهی حکومت اسلامی باشد؟ در پاسخ به این پرسش دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی با رویکرد برون دینی پاسخ منفی به این پرسش داده اند. اما برداشت رایج فقیهان آن است که فقه اسلامی موجود قادر به پاسخگویی به همۀ مسائل است. در کنار برداشت رایج، دیدگاه دیگری وجود دارد که معتقد ا...

بررسی آراء و عملکرد سیاسی گروه¬ها و جریانهای سیاسی در هر دوره¬ای نشان دهنده وجود نقاط اشتراک و مبانی یکسان با گذشته آن است. در واقع با وجود تغییر شرایط و ساختارها در هر دوره، عواملی باعث ارتباط بین این دوره¬ها و شکل دادن به مواضع سیاسی جریانها و گروه¬های سیاسی می¬گردد. هدف از این پژوهش بررسی مبانی فکری دو جریان مکتبی و لیبرال-مذهبی و تأثیر آن بر عملکرد و مواضع سیاسی این جریانها است. مواضع سیاسی...

مشارکت سیاسی زنان امری مقبول در جهت کارآمد نمودن نظام اجتماعی و سیاسی است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر اساس مبانی فقهی نگاهی متفاوت به حقوق طبیعی زنان و حق مشارکت سیاسی- اجتماعی آنان داشته، آنها را به رسمیت شناخته و قوای حاکم را موظف به بسترسازی مقتضی جهت نیل به آن نموده است. علی‌رغم وجود بسترهای قانونی برای مشارکت سیاسی زنان، در عمل پاره‌ای از محدودیت‌های ساختاری بر سر راه این مشارکت وج...

مسئلة کارآمدی نظام های سیاسی، از مسائل بسیار مهم در علم سیاست است. به دلیل نقش ویژه ای که کارآمدی در اقتدار و ثبات سیاسی حکومت ها دارد، این مسئله در دنیای جدید از دغدغه های اصلی حاکمان و سیاست مداران جهان به شمار می آید. «کارآمدی نظام سیاسی مبتنی بر نظریة ولایت فقیه و ابزارهای آن» موضوع اصلی این نوشتار است که نگارنده سعی کرده است با مروری بر تعریف و نظریه های رایج در این حوزه، در روشی جدید پس ا...

رساله حاضر با عنوان « بازشناسی مفهوم قدرت در اندیشه سیاسی امام خمینی » به بررسی دیدگاه های امام خمینی در خصوص قدرت مشروع، ولایت فقیه و مردم سالاری دینی (و پیوند میان دموکراسی و تئوکراسی) می پردازد. برخی از پرسش های این پژوهش عبارتند از: - مبانی و لایه های زیرین اندیشه سیاسی امام ره در زمینه قدرت کدامند؟ - شرایط و حدود قدرت ولی فقیه در جامعه کدامند؟ - امام خمینی چه برداشتی از مفهوم دموکراسی د...

چکیده: موضوع حاکمیت و امامت جامعه اسلامی و نیز مباحث سیاسی و اجتماعی در آموزه های اسلامی به طور مبسوط و کامل بیان شده است. اما با توجه به نیاز جهان اسلام به نظریه های نو در ساحت اندیشه سیاسی که منطبق بر دو عنصر زمان و مکان باشد، استخراج و ارائه این نظریه ها امری ضروری به نظر می رسد. آنچه در این پژوهش بدان پرداخته شده است پیگیری و بررسی موضوع ولایت فقیه در فقه شافعی می باشد. تأکید فقه سیاسی شا...

تشکیل حکومت، یکی از اهداف اساسی انبیای الهی است. در اسلام، حکومتی که از نبوت شروع و با امامت ادامه یافته، در زمان غیبت دوازدهمین امام، قطع نشده و این وظیفه بر عهده فقهای جامع الشرایط نهاده شده است. بدین ترتیب، منبع مشروعیت حکومت مبتنی بر ولایت فقیه، دین اسلام و مبانی آن است. فقه حکومتی که دستمایه اصلی تشکیل حکومت دینی بر مبنای ولایت فقیه است، از قرآن و سنت گرفته شده، و اساساً شریعت اسلام با کمک ...