هنر دورۀ قاجار به لحاظ محتوا و ماده، موضوع، و نحوۀ اجرا ویژگی‌های متمایز و منحصر‌به‌فردی دارد. وفور نقش‌مایه‌های زنانه در محصولات هنری عصر قاجار، از جمله در کاشی‌نگاره‌ها، در فضاهای خصوصی و نیمه‌خصوصی کاخ‌ها، و خانه‌های اعیان و اشراف از ویژگی‌های شاخص آن است. زنان قاجاریِ نقش‌بسته بر این کاشی‌نگاره‌ها در تعامل هویتی با هویت زن فرنگی، چهرۀ نوینی از زن ایرانی را به نمایش گذاشته‌اند. با‌این‌حال، در...

چکیده      شهر تبریز که از پیشینۀ تاریخی غنی برخوردار بوده و در طول تاریخ خود همواره به عنوان شهر اول یا دوم سلسله های حکومتی کشور ایران مطرح بوده است، در دورۀ قاجار با عنوان دارالسلطنه تبریز، ولیعهد نشین و دومین شهر مهم ایران پس از دارالخلافه ناصری محسوب می شده است. اهمیت سیاسی تبریز از یکسو و قرار گیری آن در مرز شمال غربی ایران، این شهر را تبدیل به دروازه ای جهت ورود مدرنیته و پیشرفت های  جها...

چکیده ناحیۀ هورامان در غرب کردستان از سدۀ 4ق تا پایان سدۀ 12ق توسط حُکام محلی این ناحیه و تحت نظارت مستقیم حکومت مرکزی ایران اداره می شده است. با شروع سدۀ 13ق شاهان قاجار بی توجه به این مسألۀ و همچنین اختلافات قومی حاکمان هورامان با والیان اردلان کردستان، در پی واگذاری کامل هورامان به والیان اردلان برآمدند که این مسأله باعث شکل گیری شورش هورامان در دورۀ ناصری شد. روابط حاکمان این ناحیه با والیان...

در دوره قاجار که یکی از مهم‌ترین و پرفرازونشیب‌ترین دوران حکومتی در ایران است، نقاشی روی کاشی دچار تحولات گسترده‌ای شده است. بخشی از این تحولات که با ورود عکاسی به ایران آغاز می‌گردد، زمینه‌ای برای تأثیرپذیری از این هنر نوظهور فراهم می‌نماید. کاخ گلستان به‌عنوان مرکز حکومتی شاهان قاجار، جلوه‌گر عالی‌ترین نوع هنرهای این دوره بوده است. هنرمندان سعی می‌کردند زیباترین هنرها را در این مکان به منصۀ ظ...

منصب مهرداری از مشاغل مهم دیوانی در تشکیلات اداری آستان قدس رضوی تا پایان دورۀ قاجار بوده‌است. مهرداران از معتمدان متولیان آستان قدس محسوب می‌شدند. با رواج امضاء در دورۀ پهلوی شغل مهرداری منسوخ شد. هدف: این پژوهش با استناد به اسناد آستان قدس رضوی به بررسی پایگاه اجتماعی، فرهنگی، علمی و اقتصادی مهردار به‌عنوان یک شغل مهم دیوانی، و نحوۀ انتصاب و شرح وظایف و تعداد مهرداران آ...

حمام شاه مشهد عصر صفوی بواسطه دیوارنگاره‌هایش قابل تامل است. هدف، مطالعه بصری و مضمونی نقاشی‌های سربینه حمام و نمود عناصر اجتماعی بر آنست و دنبال پاسخ‌ در چیستی شکل و محتوای آثار نقاشی ها ،بازخورد فضای فکری حاکم بر جامعه دوران قاجار می‌باشد. رویکرد تحقیق کیفی و روش، توصیفی-تحلیلی است. پس از توصیف معماری بنا،موضوع و محتوای نقاشی های سربینه ، از نظر جامعه‌شناسی مورد واکاوی و مطالعه قرار گرفته است...

تغییرات و تحولاتی که از سده یازدهم به بعد در اوضاع سیاسی و اجتماعی حکومت صفوی و قاجار بوجود می آید،تحولی در نگاه به انسان در نقاشی ایرانی را سبب می شود که از جهاتی با ارزشهای پیکرنگاری ایرانی فاصله پیدا می کند.تفاوتهای میان تصویر انسان در مکتب اصفهان و قاجار، چگونگی رابطه پیکر نگاری با عواملی نظیر دربار ،شرایط اجتماعی و سیاسی و چگونگی روند غلبه انسان بر طبیعت در نقاشی های ایرانی سوالات مطرح شده...

     میرزا سیدعلی خان مستوفی ملقب به اعتماد حضور فرزند میرزا‌ سیدعلی‌اکبر مستوفی، یکی از عکاسان پرکار، اما گمنامِ دورۀ قاجار است. علی‌رغم به‌جای‌ماندن عکس‌های نسبتاً زیادی از وی در آلبوم‌خانۀ کاخ گلستان، مجموعه‌ اسناد تصویری کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران و بر روی طاقچه‌های بسیاری از منازل قدیمی ایرانی، کمتر نام و نشانی از وی در منابع مختلف تاریخ عکاسی ایران یافت می‌شود. موضوع اغلب عکس‌های میرزا سی...

چکیده: در میان دوره‌های مختلف تاریخی، دورۀ قاجار از جنبه‌های گوناگون ازجمله مسائل مربوط به تصوف، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. تصوف این عصر، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که تحلیل و بررسی آن می‌تواند در روشن‌تر شدن مباحث دیگر این دوره همچون ادبیات عرفانی و مباحث تاریخی، نقش به‌سزایی داشته باشد. به‌دلیل نزدیک بودن دورۀ قاجاریه به عصر حاضر، منابع مناسبی برای تحقیق در زوایا و ناگفته‌ها...

از دیرباز در ایران، آموزش و پرورش جایگاه ویژه ای داشته و با گسترش اسلام نیز بر اهمیت آن افزوده شده است. در کنار جایگاه ممتاز آموزش در ایران، مراکز مرتبط با فعالیت های آموزشی نیز اهمیت یافتند. روند شکل گیری مدارس علوم دینی به صورت رسمی، با شکل گیری نظامیه ها در دورۀ سلجوقی آغاز شد و با فرازو نشیب هایی تا دورۀ قاجار نیز ادامه یافت. در شهر تهران، پایتخت ایران در این دوره، بیشترین تعداد مسجد- مدرسه...