نظم از نظر عبدالقاهر جرجانی عبارت است از پیوستگی کلمات به یکدیگر که بر ‌اساس معانی و احکام و وجوه نحوی موجود در آن‌ها به دست می‌آید. او دربارۀ قرآن معتقد است که اعجاز آن بر اساس نظم ناشی از تقدیم، تأخیر، ذکر و حذف، قصر و فصل، وصل، تعریف و تنکیر و... است. ما در این مقاله سعی می‌کنیم بر اساس نظریۀ نظم و با روش توصیفی - تحلیلی- تطبیقی، تأثیر به هم پیوستگی کلمات در خلق تصویر حاصل از استعاره در ...

استعاره تشبیهی است که یکی از ارکان آن حذف شده است و ذهن را از چیزی به چیزی شگفت انتقال می دهد. این تحقیق که با روش کتابخانه ای و از راه تبیین بلاغت استعاره در صدد شناخت مفاهیم آیات به کمک این آرایۀ بیانی است نشان می دهد که هشت نوع استعاره در جزء سی ام قرآن کریم به کار رفته است که عبارتند از: مصرحه، مکنیه، مرشحه، تمثیلیه، اصلیه، عنادیه و تخییلیه. همچنین از میان انواع استعارۀ، استعاره های مصرحه و...

عوامل پرشماری در سیر تحول نظریه‎پردازی مؤثر است و گاه به‎شیوه‎های گوناگونی تبیین و تشریح شده است، ازجملۀ این ایده­ها، می­توان به سوبسیدانس، یکی از رخدادهای ژئومورفولوژیکی اشاره کرد که دچار چنین دگرگونی مفهومی در بستر زمان شده است. قدر مسلم آن است که واژۀ سوبسیدانس در نشست‎های علمی، نه‎تنها به‎منزلۀ یک پدیده، بلکه بار مفهومی یک نظریه را همواره همراه داشته است. این نظریه از آغاز طرحِ داروین در سال...

مرگ در سال‌های اخیر به موضوعی برجسته در جامعه‌شناسی ایران تبدیل شده‌است. عواملی مانند پیری جمعیت، تصادف، احتمال زلزله، اعدام‌های خیابانی، آلودگی هوا و غیره مرگ و فرایندهای منتهی به آن را در کانون توجه عموم قرار داده‌است. با توجه به واقعیت‌های ذکرشده، مقالۀ حاضر دو هدف دارد: هدف نخست، مروری انتقادی بر نظریات موجود در جامعه‌شناسی مرگ است؛ مخصوصاً در انطباق با اوضاع ایران و برای آشنایی دانشجویان و ...

روایت شناسی شناختی از رویکردهای نظام مند در چند دهۀ اخیر است که با توجه به دستاوردهای زبان شناسی و معناشناسی شناختی، نقش مؤثری در تبیین ماهیت و کارکرد متون روایی داشته است. ج. فوکونیه و م. ترنر چارچوب نظری آمیختگی مفهومی را به تفصیل بررسی کرده اند. مقالۀ حاضر، پس از معرفی رویکرد نظری آمیختگی مفهومی، به تبیین چگونگی فرایند معناسازی و شخصیت پردازی در دو قصۀ عامیانۀ ایرانی می پردازد. فرض ما این اس...

این تحقیق، در چارچوب نظریۀ فضاهای ذهنی، اخبار منعکس شده توسط روزنامه های فارسی زبان را بررسی کرده است. مفهوم فضاهای ذهنی در معنی شناسی شناختی نخستین بار توسط فوکونیه (fauconnier, 1985) مطرح شد. بعدها فوکونیه و ترنر (fauconnier and turner, 2002) آن را گسترش دادند و الگویی با عنوان نظریۀ «تلفیق مفهومی» ارائه کردند. فوکونیه در نظریۀ فضاهای ذهنی بر این باور است که معنی چیزی ازپیش ساخته و قابل تعبیه...

حرکت یکی از مفاهیم بنیادی در نظامِ شناختی بشر است. این مفهوم می‌تواند به گونه‌های مختلف در زبان‌ها بازنمایی شود. همین تفاوت در قالب‌بندی سازه‌های مفهومیِ حرکت، بنیاد نظریۀ الگو‌های واژگانی‌‌دهد. این نظریه می‌تواند خانواده‌های زبانی را برپایۀ چگونگی ادغام سازه‌های رویی رده‌بندی‌هایی نیز در این روی‌چشم می‌خورد. پژوهش حاضر می‌‌از طرح این نارسایی‌ها، با توجه به زبان فارسی، راه‌حل‌‌هایی ارائه دهد. نتی...

نظریۀ آیت‏الله مصباح یزدی دربارۀ باید و نبایدهای اخلاقی به نظریۀ ضرورت ‏بالقیاس الی الغیر مشهور است، زیرا خود ایشان به صراحت بایدهای اخلاقی را بر اساس مفهوم ضرورت ‏بالقیاس الی الغیر تبیین کرده اند. برخی اندیشمندان بر این نظریه اشکال کرده‏اند که باید اخلاقی نمی‏تواند تحت مفهوم «ضرورت بالقیاس الی الغیر» قرار گیرد. هدف این مقاله تبیین نظریۀ آیت الله مصباح و بررسی اشکال وارد شده است. این بررسی با ر...

فشرده­سازی از مفاهیم کلیدی و نقطة عطف نظریۀ آمیختگی مفهومی (فوکونیه و ترنر، 2002) است. این نظریه که در چارچوب معنی‌شناسی شناختی تدوین شده است، درپی ارائة مدلی شناختی برای ساخت معنا است. فشرده­سازی به انسان امکان می­دهد تا به­­طور هم­زمان زنجیره­های پی­درپی و پراکندة استدلال منطقی را کنترل و معنای آن­ها را درک کند. پژوهش حاضر سعی دارد با هدف تبیین فرایند فشرده­سازی در ایجاد نوآوری، تصویرسازی و م...

مقالۀ حاضر به بررسی تطبیقی استعار‌ه‌های مفهومی عشق در زبان شعر و زبان روزمره می‌پردازد. این مقاله درصدد یافتن پاسخ این پرسشها است که مفهوم‌سازی عشق در دو گونة شعری و عادی فارسی معاصر چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با هم دارند. همچنین، به فرض وجود شباهت ساختاری، چه عواملی موجب تفاوت و تمایز استعاره های شعری از استعاره های قراردادی در زبان روزمره می شود. بدین منظور، عبارات استعاری از زبان روزمره و اشعا...