مدلول آیة 106 سورة بقره «ما ننسخ من ایه او ننسها نات بخیر منها او مثلها الم تعلم ان الله علی کل شی قدیر» که به آیة نسخ مشهور است میان مفسّران محل خلاف است. سبب بروز این اختلاف و ظهور آرای گوناگون در این زمینه در واقع معانی محتملی است که برای سه تعبیر «نسخ»، «آیة» و «انساء» در آیه مورد بحث بر شمرده اند. بیشتر معانی مورد نظر مفسّران به دلیل عدم توجه به سیاق آیه و هماهنگی میان بخش های مختلف آن، نادر...

چکیده در منابع مختلف آثار متعددی به خطّ« نسخ ریحانی» دیده می‌شود اما در بیشتر منابع، خطّ مذکور به اشتباه، با عناوین خطّ نسخ، محقّق، ریحان و یا ثلث معرفی شده است. به‌خاطر اهمّیّت نسخه های خطّی و خوشنویسی سنّتی و پرداخته نشدن به خطوط، بررسی این گونه آثار ضروری است. دراین مقاله سعی بر این است که ضمن بررسی و تحلیل قرآن موجود در مجموعة شیخ صفی‌الدّین اردبیلی، به تجزیه وتحلیل خطّ «نسخ ریحانی» پرداخته شود. این...

مقولۀ نسخ از دیرباز تاکنون مورد توجه اندیشمندان بوده است. نسخ دو رکن دارد؛ یکی ناسخ است و دیگری منسوخ. بر اساس دیدگاهِ مشهور، نسخ آیات مختصّ عصر نزول بوده و ناسخیت نیز در انحصار آیات قرار دارد. علاوه بر دیدگاه رایج، نظریۀ متفاوتی به نام استمرار نسخ وجود دارد که معقتد است آیات الاحکام بر مبنای سیرۀ عقلاء تشریع شده و عقل با تشخیص مصالح و مفاسدِ زمانی- مکانی، قدرت نسخ این آیات را دارد. مقاله‌ی فرارو ...

دو نظام فقه و حقوق در عین استقلال از یکدیگر شباهت‌هایی دارند؛ اصول استنباط فقهی و قواعد استدلال حقوقی در بسیاری موارد از منطق واحد پیروی می‌کنند. وحدت مفهوم و ماهیت قانون یکی از مشترکات دو نظام است و نیز اوصاف و عوارض قانون ازجمله نسخ آن در فقه و حقوق یکی است. شارع و قانون‌گذار هر دستوری که صادر می‌کند در پی منظوری معین است و آن هدف و منظور با مفاد و مدلول قانون محقق می‌شود. از این معنی در لسان...

بحث تنقیح قوانین و مقررات، از مباحثی است که درحال حاضر محافل علمی را بیش از پیش به خود مشغول کرده؛ و یکی از مباحث مهم تنقیح قوانین و مقررات، بررسی و تشخیص«نسخ ضمنی» مصوبات است. در این مقاله به گوشه‌هایی از مبحث نسخ (آن هم نه نسخ و تغییرات ضمنی، بلکه نسخ و تغییرات صریح)، اکتفا می‌شود. شاید تصور شود که نسخ، اصلاح و الحاق صریح معلوم است و نیازی به بیان آن نیست، اتفاقاً در این تحقیق، دایرة بحث، بیش...

وقوع نسخ در قرآن را گروهی پذیرفته و گروهی انکار کرده‌اند. قرآن‌پژوهانی هم که به این رخداد معتقدند، در مصادیق و شماره آیات منسوخه با هم اختلاف دارند. البته محققان معاصر تعداد این آیات را بسیار اندک بر شمرده‌اند؛ در این میان مرحوم محمد هادی معرفت؛ مؤلف کتاب «التفسیر الاثری الجامع»، نزدیک به بیست آیه را منسوخ دانسته و آن‌ها را در هشت بخش محدود نموده است. از دیگر قرآن‌پژو...

پس از آشنایی با معانی متفاوتِ نسخ در نگاه بسیاری از لغت شناسان و دانشمندان علوم قرآنی، مشخص می شود که معنای اصیل و حقیقی کلمه نسخ «ازاله»، و معانی دیگر مجازی می باشد. بسیاری از علمای قرآن و مفسران از میان اقسام نسخ، تنها نسخ حکم بدون تلاوت را پذیرفته اند. نسخ، نزد صحابه مفهومی عام داشته و هرگونه تخصیص، تقیید یا استثناء را از مقوله نسخ خوانده اند، اما علمای متقدم و متأخر شیعه و اهل سنت، شروط و ضو...

نسخ خطی از مهم ترین ارکان فرهنگی بشر و نشانگر تاریخ و تمدن یک سرزمین از زوایای مختلف می­باشند. از آن­جا که زبان فارسی بیش از چهارصد سال زبان رسمی شبه قارّه­ی هند بوده، نسخ خطی فارسی بسیار زیادی در کتابخانه­ها و مراکز اسناد این کشور یافت می­شود که هریک از این آثار، میراث ارزشمند فرهنگی و تاریخی شبه قاره و ایران به شمار می­آیند. از این رو با در نظر گرفتن گستره­ی زبان و ادب فارسی در هند و با هدف صی...

موزه ماتِناداران ایروان در کشور ارمنستان یکی از بزر گترین مرا کز حفظ و نگهداری نسخ خطی در جهان به حساب می آید و در کنار مجموعه عظیمی از نسخ ارمنی )بالغ بر 18500 (کلکسیون کم نظیری از نسخ خطی فارسی و عربی، از سده های آغازین اسلامی تا عصر حاضر را در خود جای داده است که شامل مصحف قرآنی، کتب ادعیه و مذهبی، دیوان اشعار، شاهنامه و قطعات خوشنویسی، تذهیب و مینیاتور می باشند. کتاب حاضر، پژوهشی است ارزشمند...

طبق آمارها، به لحاظ کمّی، کتابخانۀ ملی ایران، با دارایی حدود چهل هزار مجلّد دستنویس، رتبۀ دوم کتابخانۀ تراثی ایران را به خود اختصاص داده است. با تلاش شش نفر از فهرست نگاران این کتابخانه، طی چهل سال (1343 تا 1383)، 3083 نسخۀ فارسی و 6050 نسخۀ عربی در 21 جلد فهرست و به صورت توصیفی نگارش و منتشر شده است. طبق اظهار نظر مسؤولان کتابخانه، از اوایل دهۀ 1383 تا پایان 1393، حدود 4500 نسخۀ دیگر فهرست شده ا...