میرچا الیاده (1907-1986م) یکی از مهم­ترین دین پژوهان و سرشناس­ترین محققان در زمینه اسطوره شناسی و نمادگرایی است. وی مجموعه آثار بدیعی پیرامون موضوعات دینی در زمینه هایی چون یوگا و آیین های شمنی، و ریخت شناسی و الگوهای عام تجربه دینی پدید آورد. افزون بر این، الیاده نظراتی درباره امر مقدس و کارکرد خاص دین دارد. به باور او، کار خاص دین و شعائر دینی چیزی جز افزایش مواجهه آدمی با امر قدسی نیست. عملک...

از آنجا که قرآن و احادیث نبوی دو خاستگاه اصیل معارف عرفان اسلامی هستند، اهل طریقت برای دست­یافتن به مطالب بلند، در باطن آن‌ها غور کرده­اند و افزون بر آن دو، با تأمل در احادیث قدسی منقول از نبی اکرم (ص) به معارف والایی دست یافته‌اند. یکی از آن احادیث، حدیث قدسی قبا است. در متون عرفانی به روایت از پیامبر روایت شده است: «اولیائی تحت قبائی لایعرفهم غیری.» از آن رهگذر که نسبت­دادن حدیث به پیامبر (ص)...

راه شناخت خداوند از طریق فسخ  عزیمت راهی است متمایز از دیگر راه های شناخت خدا که در کلام علی(ع) گزارش شده است. در این دلیل شکسته شدن تصمیم ها دال بر شناخت پروردگار است. این روایت تحلیل های مختلفی دارد؛ ازجمله تحلیل های درون متنی (مبتنی بر آیات و روایات)، کلامی و فلسفی که همگی مبتنی بر براهین رایج خداشناسی است. ساز و برگ ما در تحلیل این روایت مبتنی بر تجربه قدسی افراد از فسخ عزائم است که مبنای آ...

برترین تجلی گاه معماری قدسی مسلمانان، در ساختار فیزیکی و معنایی مساجد متظاهر گشته است که خود نمودی آشکار از توازن، تعادل، نظم، تجسم و وحدانیت خداوند بوده است. از زمان بنیانگذاری مساجد اسلامی توسط نبی اکرم، مساجد نه تنها به صورت شکلی متحول شده اند، بلکه از نظر فرهنگی – اجتماعی نیز در جریان دگرگونی قرار گرفته و هویتی جدید برای آنها پدید آمده است. برای آنکه مسجد بتواند جایگاه حقیقی خود را در جامعه...

از فرهنگ قرآنی و اسلامی چنین برمی آید که «اسطوره» دارای بار معنایی منفی و فاقد حقیقت خارجی یا حتی واقعیت تاریخی است و براین اساس هر گونه تطبیق روایت ها، آموزه ها، حقایق و اصول قرآنی بر اسطوره ها نادرست است. بنابراین، «اساطیر الاولین» خوانده شدن کلام الهی از سوی مشرکان و معاندان، مورد نکوهش قرار گرفته است. در این مقاله با بررسی و تحلیل مفهوم اسطوره در سنت اسلامی و ریشه یابی این واژه در زبان فارس...

در این مقاله به نمادهای قدسی نباتات اعم از رستاخیز آیینی نباتات، وحدت وجود و بازگشت به اصلی واحد، باورهای دینی و عامیانه درباره درختان و جنبه های قداست گیاه در مثنوی مولوی پرداخته ایم.

از دیدگاه دکتر نصر، ریشة بسیاری از بحران‌های انسان معاصر جدایی معرفت از معنویت است. به ‌همین‌ دلیل، معرفت قدسی در منظومة فکری او حائز بیش‌ترین اهمیت است. مباحثی که وی، در خصوص معرفت، مطرح می‌کند، به‌ طور بنیادین، با مباحث فیلسوفان معرفت‌شناس غربی متفاوت است. دلیل این امر آن است که وی معرفت‌شناسی غربی را غیر قدسی و لذا، غیر قابل پذیرش می‌داند. هرچند نصر معتقد است، در حال حاضر، در غرب، معرفت قداس...

در اندیشۀ موسوم به سنت‌گرا-بر مدار قرائتی که دکتر نصر ارائه کرده است- تفکیک میان سه نوع هنر ضروری است. بر اساس این نگاه: الف) هنر مقدّس دارای منشأ وحیانی بوده و از جانب خداوند و به واسطه فرشتگان، قدیسان و پیشوایان مذهبیِ شناخته شده بر انسان نازل شده تا نشانه‌ای بر امر قدسی، که همان ملکوت الهی است، باشد. ب) در هنر سنتّی، نشانه‌هایی از مضامین، تعالیم و روح امر قدسی وجود دارد؛ اما این هنر مستقیما ا...

با برپایی سلسلهُ صفویه، شیعیان فرصتی پیدا کردند تا عقاید دینی خود را آشکارا ابراز کنند و آثار فرهنگی، هنری جدیدی در این جهت شکل پیدا کرد. سنگاب یکی از این آثار است که اولین بار دوران صفویه در مساجد و معابر قرار گرفت و به نمادی از عقاید شیعه و یادآوری واقعه کربلا بدل شد. سنگاب قدح بزرگ و سنگی است که از آن آب می‌نوشیدند. این مقاله به بررسی تزیینات سنگاب‌های اصفهان ـ مرکز حکومت صفویه می‌پردازد. در ...