دریافتن ژرفنای سروده‌های بسیاری از شاعران بزرگ جهان اسلام، بدون شناختن مایه‌های قرآنی شعر آنان ممکن نیست. در پژوهش حاضر نگارنده به تبیین، تحلیل و تطبیق جلوه‌های تأثیرپذیری سروده‌های حافظ و ابوالعتاهیه از آیات و مضامین قرآنی پرداخته، و گونه‌های آن را در دیوان هر دو شاعر باز نموده است. تأثّر قرآنی این دو شاعر در حوزه اقتباس‌های مستقیم و اقتباس‌های غیرمستقیم جای می‌گیرد که هر کدام...

تحلیل گزاره‌های اخلاقی در قرآن کریم با استفاده از روش تحلیل محتوا و ارائه­ی یک مدل نظام اخلاقی با هدف تعیین و تبیین عوامل مؤثر در تحقق آنها برای هدایت فرد و جامعه حائز اهمیت است. استخراج مضامین مربوط به عفاف در سوره­ی نور و تحلیل آنها در این پژوهش نشان می‌دهد که این مضامین حوزه‌های فرد، خانواده و اجتماع را در برگرفته‌ و به­منظور ساخت یک مدل و ساختار در حوزه­ی عفاف، چهار مؤلفه­ی این نظام، یعنی ا...

هر یک از سوره های قرآن کریم ـ علی رغم طرح موضوعات مختلف و متنوع به عنوان یک مجموعه ی به هم پیوسته دارای تناسب و ارتباط خاصی مابین آیات خود هستند. با بررسی هر یک از سوره های قرآن و نمایش نحوه ی ارتباط آیات آن می توان ادعا نمود که کل آیات آن سوره، در یک نظام خطی و شبکه ای با یکدیگر در ارتباط هستند. در این پایان نامه سوره ی مائده به عنوان نمونه ی پژوهش در نظر گرفته شده است تا با بررسی بخش های مختل...

 بخش عمده‌ای از میراث حدیثی شیعه را «ادعیه مأثوره» و زیارات تشکیل می‌دهند. ‌‌از دوره‌های نخستین تدوین حدیث، این نکته مورد توجه محدّثان بوده و کتبی ‌را به این موضوع اختصاص داده‌اند.‌ از میان این کتب، مصباح المتهجد شیخ طوسی‌ از اعتبار و اهمیّت بیشتری برخوردار است. در میان ادعیه مأثور، ادعیه ماه رجب از نظر کثرت و مضمون با چهارده دعا جلب توجه می‌کند. تحلیل مضامین ادعیه ماه رجب بر اساس مصباح، محور این...

دیدگاه اختصاص خطاب‌‌های قرآن به معصومان بر برخی ادله روایی تکیه دارد که مهم‌ترین آنها را می‌توان روایات دارای عبارت من خوطب به، روایات نحن الراسخون، حدیث ثلقین، احادیث دوری قرآن از عقل‌‌های مردمان، روایات بیان تفصیل احکام مجمل قرآن و روایات انحصار تفسیر از سوی امام علی علیه‌السلام دانست. بررسی سندی این روایات به‌جز درباره حدیث ثقلین که متواتر است نشان‌دهنده ضعف اغلب آنهاست. از لحاظ دلالی نیز عل...

مفسران قرآن واژه «غیر بعید» در آیه 31 سوره ق «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِینَ غَیْرَ بَعِید» (ق/31) را دارای چهار احتمال نحوی ظرف مکان، ظرف زمان، حال، صفت مصدر محذوف دانسته­اند. این در حالی است که ایشان درباره تفسیر این واژه، حدود 9 احتمال معنایی بیان­کرده ولی برای اکثر آنها دلیلی ارائه نداده­اند. این پژوهش با توجه به مضامین کلی سوره ق، دو معنا برای واژه «غیر بعید» بیان و سپس هردو را با سایر آیات قرآن تأیید و...

از میان دانشمندانی که در کنار تفسیر معانی و مضامین آیات، به مباحث بلاغی و زیباشناختی آیات عنایتی خاص داشته، زمخشری (متوفّای 538 ق) است که تفسیر وی آمیزه‌ای از مباحث دستوری و بلاغی بوده و به عبارتی، «قوانین نحوی» را در کشف وجوه زیبایی آیات قرار داده است. پژوهش حاضر در تلاش است با تکیه بر روش توصیفی‌ـ تحلیلی، دیدگاه‌های بلاغی صاحب کشّاف از حروف جاره را دسته‌بندی و مورد واکاوی قرار دهد. این بررسی نش...

آموزه‌های وحیانی و فرازمند قرآن کریم در دو گروه کلی آیات محکم و متشابه، نازل شده‌‌است. محکمات کلید فهم متشابهات می‌باشند، و نیاز تفسیری قرآن را به منابع مستقل و بیرونی رفع می‌نمایند. بر خلاف پندار ظاهرگرایان و اخباریان، قرآن مستغنی از هرچیز دیگر در فهم مراد و مقصود است. البته این به معنای استغنا از معلم الهی؛ نبی و وصی معصوم، برای آموزش کیفیت ارجاع متشابه به محکم و بیان جزئیات و تفصیل احکام و ت...

در کتاب کلیله و دمنه و قلعه حیوانات مسائل اجتماعی – سیاسی و اخلاقی در لفافه ای از تمثیل پیچیده شده اند و به تبع این ویژگی حیوانات عمدتاً در سه تیپ شخصیتی سیاه- سفید و خاکستری ایفای نقش می کنند. نتیجه ای که از مقایسه شخصیت ها در این دو اثر تمثیلی به دست می آید این است که برخی ویژگی ها مثلا استبداد و یا بی کفایتی رهبران مطرح در هر دو اثر کاملا شبیه هم هستند و بالعکس در تبیین ویژگی های برخی دیگر ...

عصر معاصر آغاز تحولاتی شگرف در سطح جامعه ی انسانی است که این تحولات در عرصه ی روابط انسانی به صورت برجسته آشکار گشته و شعر را تحت تأثیر خود قرار داده است.شعر دوران معاصر،پژواک همه ی جریاناتی است که انسان آن را تجربه نمود و به عنوان اصلی ترین شاخصه انتخاب گردید. حافظ ابراهیم و ملک الشعرای بهار هر دو به مضامین اجتماعی چون فقر، زن، حجاب، وطن، دین، ظلم ستیزی و... و مضامین سیاسی مانند جنگ، تاجگذاری ...