در قرون اولیه اسلامی در ایران، علی رغم تبدیل برخی از نیایشگاه های ادیان باستانی ایرانی به مسجد، هم چون مسجد جامع بروجرد، نیریز، یزدخواست و...، شیوه غالب بنای مساجد، با بهره گیری از الگویی که پیامبر گرامی اسلام در ساخت نخستین مسجد به کار برده، شبستانیِ ستون دار بوده است (شیوه خراسانی). در قرن پنجم هجری (دوره سلجوقی)، شاهد تغییر کالبدی برخی مساجد شبستانی (هم چون مسجد جامع اصفهان ) به مساجدی با فرم...

برج آجری سه گنبدِ شهر ارومیه از بناهای ارزشمند قرن ششم هجری است. این بنای استوان ه ا ی شکل که سردری مزین به نقوش زیبا و تزیینات آجرکاری و کتیبه های آجری دارد، از بناهای شاخص این دوره است. در قسمتِ ورودی این برج، کتیب ههایی به خط کوفی و تراشیده شده از آجر، نقش بسته است. در قسمت پایانی کتیبۀ دورِ سردر، تاریخ محرم ۵۸۰ قمری نوشته شده است. مسجد جامع نیز یکی دیگر از آثار معماری ارزشمند ارومیه است. از مش...

برج آجری سه گنبدِ شهر ارومیه از بناهای ارزشمند قرن ششم هجری است. این بنای استوان ه ا ی شکل که سردری مزین به نقوش زیبا و تزیینات آجرکاری و کتیبه های آجری دارد، از بناهای شاخص این دوره است. در قسمتِ ورودی این برج، کتیب ههایی به خط کوفی و تراشیده شده از آجر، نقش بسته است. در قسمت پایانی کتیبۀ دورِ سردر، تاریخ محرم ۵۸۰ قمری نوشته شده است. مسجد جامع نیز یکی دیگر از آثار معماری ارزشمند ارومیه است. از مش...

امروزه با توجه به گسترش علوم وابسته به معماری، اطلاعات کمی در رابطه با فن شناسی معماری سنتی و بومی ایرانی در دست داریم گویی ذهنیت توجه به تجربه های گذشتگان و نشستن در مکتب بزرگان علم و دانش کم رنگ شده است. شاید مطالعه و پژوهش در زمینه بناهای تاریخی بر جای مانده در جای جای این سرزمین، مسکنی بر درد فراموشی مدرنیته باشد. مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام که حاصل تحولات دوره های مختلف تاریخی است آثار م...

نقوش و تزیینات در هنر ملل مختلف، گاه به صورت پیچیده، پرکار و ظریف و گاه ساده و کم کار، با کیفیت، کمیت و مصالح مختلف، در ترکیب بندی های متفاوت ارائه می شود که در قالب نقوش حیوانی، انسانی، گیاهی، هندسی، تجریدی و خطوط تزیینی قابل بررسی است. در دوران اسلامی نقوش تزیینی و ترکیب بندی آن ها جایگاه ویژه ای یافته و به جهت منع تصاویر انسان و حیوان، نقوش هندسی و گیاهی، رشد و تنوع چشمگیری داشته اند، که در ...

کتیبه‌ها در شکل‌ها و مفاهیم مختلف در مساجد بکار رفته است. این مضامین شامل مفاهیم قرآنی، احادیث، ادعیه و اسامی مقدس، فرامین پادشاهان هر دوره، شعر و وقفنامه‌های مساجد می‌شود. این خصایص باعث‌شده تا کتیبه‌ها بعنوان شناسنامه بناهای تاریخی باشند، که با مطالعه آن‌ها می‌توان علاوه بر اطلاعات تاریخی، نوع مداخلات انجام‌شده در مساجد را نیز مشخص نمود. مسجد جامع عباسی اصفهان دارای تعداد شصت نمونه کتیبه با م...

مسجد بارزترین و نمادی ترین بنای شهر به شمار می رفته است.  اهمیت مسجد در برخی دورانها تا بدان جاست که مدنیت شهر در قلمرو حکومت اسلامی درگرو وجود مسجد جامع در آن شهر بوده است.  به علاوه، عنصر محوری مراکز محلات همواره مساجد محله بوده اند.  با این حال، طی سده اخیر، اتصال و پیوند مسجد با شهر در مسیر تکاملی شهرسازی آن از دست رفته و مکان گزینی درخور مقام و جایگاهش را در جامعه امروز ایران نیافته است. د...

ساختمانهای تاریخی یکی از مهمترین میراث فرهنگی کشور است که با گذشت زمان و تحت شرایط محیطی دچار آسیب هایی می شوند که لازم است مرمت وباززنده سازی آنها مورد توجه قرار گیرد و بدین منظور تحقیق حاضر با عنوان طرح مرمت شبستان شمالی و طرح حفاظت پیشگیرانه مسجد جامع ساوه که یکی از مساجد شاخص صدر اسلام در شهر ساوه می باشد ،ارائه گردیده است. بنای مسجد جامع ساوه به عنوان یکی از آثار ارزشمند هنر معماری، نقاشی...

هنرهای سنتی نظیر گچ‌بری، کاشی‌کاری و آجرکاری در معماری ایرانی خصوصاً در مساجد جایگاه ویژه‌ای دارند. از سویی از زمان پیدایش اسلام در ایران شاهد دگرگونی گسترده در شکل، محتوا، شیوه و محل اجرای آنها می‌توان بود. به جهت یافتن روند این تحولات، مسجد جامع نایین ـ به‌عنوان نمونه‌ای از مساجد نخستین دورۀ اسلامی ـ  با آرایه‌های باشکوه گچ‌بری و مسجد جامع ورامین ـ از یادگارهای برجامانده پس از حملۀ مغولان ـ  ا...

چکیده هنر گچ­بری، از جمله هنرهای تزئینی در معماری بناهای ایران است که از دیرباز زینت بخش بسیاری از کاخ­ها و بناها قبل از دوران اسلامی و همچنین زینت­بخش بناها به خصوص مساجد دوران اسلامی بوده است. از نقوش ناب در گچبری می­توان به نقوش گیاهی اشاره کرد. در دوران قبل از اسلام، در کاخ­های ساسانی نمونه­های متنوعی از نقوش گیاهی در گچ­بری دیده شده است. هدف مقاله پیش­رو، شناخت و بررسی نقوش گیاهی در گچ­بری...