تبیین ملاک و معیار کردار پسندیده و ناپسند از مسائلی است که پیش از حکمای اسلامی در فلسفه یونان باستان مطرح بوده است. آنان یگانه محک برای شناخت کردارها را داوری عقل و خرد می دانستند و آن را پشتوانه ای برای اصول اخلاقی جاوید قرار داده بودند. در دوره اسلامی ملاک، شناخت افعال خدا و شناخت و سنجش کارهای انسانی بر اساس آن است. در این مقاله با اشاره ای به آرای اهل کلام، دیدگاه مولانا در این باب تبیین می...

در خصوص مبنای اعتبار نظر اهل خبره، وجود سیره عقلاء بر رجوع به اهل خبره و عدم ردع از چنین سیره ای در شرع، مورد تأکید فقهاء بوده و نظر مخالف یافت نشده است. در عین حال، برخی ضمن تأیید این مطلب، حصول وثوق و اطمینان از نظر اهل خبره را لازم دانسته اند. عده ای هم شرایط شهادت را در اهل خبره ضروری شناخته اند؛ یعنی نظر اهل خبره را نوعی شهادت تلقی کرده آن را از باب شهادت معتبر شناخته اند. در خصوص مبنای اع...

مقادیر شرعیه در عموم ابواب فقه مورد توجه می‏باشند. و اندازه هایی هستند که شرع، جهت خروج مکلّفین از سرگردانی و جلوگیری از وسواس در عمل، وضع نموده و آنان را از هرگونه مسامحه‏ی در آنها بر حذر داشته است، به طوری که کمترین تخطّی از جهت زیادی و کمی در مقدّر شرعی، منجر به عدم ترتّب احکام شرعی بر آن مقدّر می‏گردد. در مواردی هم که مقدّر شرعی وجود ندارد، مکلّف ملزم است، به عرف مراجعه نماید. این رساله، مشتمل بر...

بی نیازی با عدالتی جامع محقق می شود. تحقق چنین عدالتی فرض داشتن نظریه ای جامع در مورد عدالت است. فرضیة مقاله اکتشاف چنین نظریه ای است که از گزاره های ذیل تشکیل می شود: عدالت واژه ای است اجتماعی، و به معنای استقامت جامعه یا نظام دینی در طریق شرع می باشد. فقیه جامعه اسلامی با توجه به مصالح و مفاسد واقعی قوانین کشور را از طریق ابزارهای مدرن قانون گذاری وضع می کند. خیر و سعادت بر حق و الزام مقدم...

در فقه نگرش­های عمیق فقهی در مورد جبران ضرر وجود دارد. لهذا، قواعدی که در فقه برای اثبات احکام ثانوی مورد استناد قرار می­­­گیرد بر مصلحت شخصی و نوعی استوار است؛ یکی از مصادیق خسارت معنوی، «قذف» یا نسبت اعمال ناروا می­باشد که اقامه و اجرای آن متوقف بر مطالبه­ی آن است، طبق مفاد قاعده­ی لاضرر هر نوع حکمی که موجب ضرر و زیان گردد از نظر شرع منتفی است؛ لذا در بادی­النظر، مداقه­ی قانون­گذار، در مرحله ...

مهابهاراتا «حماسه­ی بزرگ شبه قاره­ی هند» اندیشه­های بی­بدیل فراوانی برای تعالی و کمال انسان به تاریخ بشری عرضه کرده است. مهابهاراتا بی­تردید منشأ فیاض الهام از برای شاعران، قصه سرایان، نمایش نویسان، حکما، ژرف اندیشان و هنرمندان بوده است، گفته­اند «ویاسا» (که بنا به سنت هندوها سراینده نامور این رساله است) کلیه­ی امور را در مهابهاراتا بررسی کرده و هیچ مطلبی در آفاق وانفس نمانده که وی بدان نپرداخت...

انسان ذاتاً کمال‌طلب است. وسواس در گزینش واژه‌ها و کاربرد هدفمند آنها و توصیه و تأکید متون تعلیمی و اخلاقی بر سخن نکو تجلی کمال‌طلبی انسان در زبان، و نشانه پیوند حُسن و جمال با کمال است. انسانِ جویای کمال، هم در انتخاب واژه‌ها بهترین و بجاترین را برمی‌گزیند و هم فطرتاً دوستدار شنیدن سخنان نکو است. حفظ کرامت بشر و رعایت احترام و ادب و نزاکت و اخلاق، منشأ به‌گویی، نکوگویی، و ...

مسئله معاد از دیرباز مورد توجه فیلسوفان بوده است. آرزوی دیرینۀ فلسفه، تبیین عقلانی معاد جسمانی بوده و هست. ابن سینا راه اثبات معاد جسمانی را منحصر در شرع می دانست و آن را خارج از توان عقل بشر قلمداد می کرد. در حالی که دست عقل را در اثبات معاد روحانی باز می گذاشت و شرع را در این زمینه، مؤید عقل می دانست. در این مقاله، پس از ذکر دیدگاه های ابن سینا در خصوص معاد، با توجه به آثار مختلف وی، مبانی ف...

در تحلیل فقهی، محیط زیست در شمار ارزش هایی است که در چارچوب مقاصد شریعت حفظ آنها ضروری و مقابله با هر نوع تهدیدی علیه آنها الزامی است. تأمین و تداوم مصالح مقصود شرع که در سه سطح ضروریات، حاجیات و تحسینیات دسته بندی می شوند، به نوعی با حمایت از محیط زیست ملازمه پیدا می کند. مصلحت را محافظت از مقاصد شرع و سد ذریعه را تحریم رفتارهای مضر به مصالح مشروع؛ دانسته اند. بر این اساس مصلحت و سد ذریعه را م...

  در این مقاله تلاش می‌کنم ربط و نسبتی که قاعدۀ ملازمه میان عقل و شرع برقرار می‌کند را تحلیل کنم. برای این هدف‌‌، سه سؤال محوری طرح و به ترتیب تحلیل می‌شود: نخست‌‌، آیا «هر آن‌ چه عقل بدان حکم کند‌‌، شرع نیز بدان حکم می‎کند»؟ دوم‌‌، چنانچه در موضوعی حکم شرع و حکم عقل متغایر یا متعارض از آب در آیند، چه باید کرد؟ سوم‌‌، چگونه تشخیص یا تمییز بد...