نویسنده مقاله، در این جستار با استفاده از کتب معتبر حکیمان و عارفان نام آور، کوشیده تا حقیقت علم و اتحاد عاقل به معقول را بنماید. این بحث در چهار بند زیر مورد بررسی و کاوش قرار گرفت : ۱- تعریف و بیان چیستی علم ؛ ۲- چیستی ادراکات بشری ؛ ۳-- بیان مقصود از اتحاد عاقل به معقول ؛ ۴- بیان چگونگی تذکر و یادآوری بعد از ذهول و نسیان . در همه ابحاث ، نخست به دیدگاه ملاصدرا اشارت شده سپس با دیدگاه دگر حکم...

از امهات صفات حضرت حق دو صفت اراده و علم است، و این سؤال که در خلقت و آفرینش انسان وطبیعت کدام تقدم بر دیگری دارد نزاعی دیرینه را پدید آورده است. این اختلافنظر در غرب نیزقابل مشاهده است. چنانچه گروهی از فیلسوفان همواره مدافع تقدم فکر بر اراده بودهاند و طایفهایبه تبع متکلمان اصالت را به اراده داده و علم و فکر را تابع آن دانستهاند. شوپنهاوئر ازجمله فلاسفهایاست که به صراحت اصالت را به اراده داده ا...

خاتمیت یکی از مؤلفه های اساسی دین اسلام است که به موجب آن، پیامبر اسلام(ص) آخرین پیامبر آسمانی و دین اسلام آخرین دین آسمانی است. اصل خاتمیت در بین مسلمانان از بدیهیات اسلام به شمار می رود. یکی از عوامل مؤثر در ختم نبوت، بلوغ فکری و اجتماعی بشر است که در این میان دیدگاه های متفکرانی همچون علامه اقبال و استاد مطهری و تبیین دکتر شریعتی و دکتر سروش قابل توجه است. در نوشتۀ حاضر علاوه بر آن که به تبی...

ناسیونالیسم، ایده‌‌ای جدید است که از انقلاب آمریکا و فرانسه در قرن هجدهم الهام گرفته‌‌است. وقتی که از ناسیونالیسم در عصر مدرن بحث به میان می‌‌آید، منظور نهضتی است که به‌‌دنبال ایجاد یا تقویت احساس ملی در بین مردم است. احساسات ناسیونالیستی در کشورهای مسلمان اغلب ریشه در مواجهه با قدرت‌‌های اروپایی در قرن نوزدهم و پس از آن دارد و در این رابطه هواداران اسلام سیاسی اغلب اعلام کرده‌‌اند که «ملیت یک ...

مسئله اساسی در این مقاله جست وجوی پاسخی در خور این پرسش است که آیا می توان به درستی از فلسفه ای با وصف مسیحی سخن گفت؟ نویسنده با بیان سابقه این مسئله در میان متفکران مسیحی و طرح آرا و انظار موافق و مخالف آن تلاش می کند تا با ارائه تصویر درستی از مسئله، به ارزیابی دیدگاه های مختلف در این زمینه، به ویژه دیدگاه پلانتینگا بپردارد. به نظر می رسد مباحث این مقاله برای علاقه مندان به فلسفه اسلامی سودمن...

کیهان‌شناسی در آغاز کار خود پایة مشترک فلسفه، دین، و علم بوده است. در فرهنگ اسلامی، کیهان‌شناسی یا بر محوریت خلق از عدم (دیدگاه متکلمین) استوار شده بوده، یا مبتنی بر جهانی قدیم بوده است (دیدگاه فلاسفه)، و از مسئلة چندجهانی غالباً ذکری به میان نیامده است. در اوایل دهة 1970، پس از ارائة آن‌چه «اصل انسان‌محوری» نامیده می‌شود، ایدة چندجهانی وارد حوزة کیهان‌شناسی شد. در میان متفکران مسلمان متقدم دو ن...

نظریه پلورالیسم، حقیقت و رستگاری را منحصر در دین خاصی نمی‌داند و همه ادیان را به طور نسبی از حقیقت بهره‌مند می‌داند. برخی از متفکران اسلامی نیز این نظریه را برگزیده و به استناد بعضی از آیات قرآن از جمله سوره کافرون و آیه 62 سوره بقره و... بر اثبات تعدد و تکثر صراط مستقیم پای فشرده‌اند. نگارنده در پی آن است که اثبات کند پلورالیسم دینی از دیدگاه قرآن مردود بوده و صراط مستقیم یگانه است و تعدد و تک...

انقلاب اسلامی از زمان وقوع از دیدگاه‌های مختلفی تحلیل شده است، اما مسئله‌ای که در مطالعۀ پدیدۀ انقلاب اسلامی مغفول مانده، تحلیل آن از منظر نظری و جست‌وجو برای یافتن یک بنیان نظری برای آن است. در واقع بیشتر مقالات و کتاب‌هایی که در زمینة انقلاب اسلامی نگاشته شده است یا از انقلاب تلقی پدیدۀ سیاسی- اجتماعی داشته‌اند و ازاین‌رو در پی یافتن علل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن بوده‌اند یا آن را نظام ایدئ...

از بایسته های دفاع از «ایده علوم اجتماعی اسلامی» ارائه الگو و مدل برای تحقیقات اجتماعی است. اما این امر همراه با دشواری هایی است؛ از یک سو با وجود سابقه بحث از علم دینی در میان متفکران اسلامی و مسیحی، برخی از راهکارها و رویکرد های دفاع از ایده علوم انسانیِ اسلامی، نسبی گرایانه است و از سوی دیگر هدف گذاری واقع گرایانه در تحقیقات اجتماعی از بایسته های الگوپردازی در علوم اجتماعی اسلامی است. اهداف ت...

.