از جملۀ تفاسیر شیعی در سدۀ 12ق، کنز الدقائق و بحر الغرائب اثر محمد رضا بن اسماعیل قمی مشهدی است. اطلاعات اندکی در بارۀ مؤلف آن در دسترس داریم و خود اثر نیز معمولا در شمار تفاسیر مأثور طبقه بندی می شود. به نظر می رسد همین تلقی از اثر سبب گردیده است که کمتر کوششی برای شناخت روش و رویکرد این مفسر، و احیانا، آرای شاخص و ابتکارات و تحلیلهای وی صورت پذیرد؛ همچنان که مخاطبان اثر، هدف از تألیف آن، و هر...

علی بن ابراهیم قمی، از برجسته‌ترین محدثان شیعی است که روایات فراوانی‌ از ایشان در کتب معتبر شیعه نقل شده است. کتاب تفسیری‌ نیز به ایشان منتسب شده که هم اکنون موجود است، ولی به علت آمیختگی مطالب صحیح و ناصحیح در آن، عده‌ای در انتساب آن به این عالم بزرگ تردید کرده‌اند. در بررسی آسیب‌های موجود در تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی، روایات و مطالب ناهمگون، سست و خرافی به چشم می‌خورد که اعتبار آن را ...

همهء عارفان صلح دوست‌ و صلح جو بودند و با هم زندگانی می‌کردند. اگر چه همهء فرقه‌های تصوف در یک زمان به شبه قاره رسیدند اما در میان آنها دو فرقه زودتر در آنجا معرفی و معروف شدند یعنی«چشتیه و سهروردیه»و در زمانهای بعدی سلسلهء چشتیه از همه بیشتر گسترش یافت. شیخ جلال الدین تبریزی مرید شیخ ابو سعید تبریزی یکی از آنها بود که در سدهء هفتم هجری از ایران به شبه قاره رفت.این شخصیت که در آن‌ سرزمین از شهر...

تأکید بر تعالی و تنزیه خدا و محدودیت­های معرفتی و زبانی نوع خاصی از الهیات به نام الهیات سلبی را شکل داده است؛ الهیاتی که در آن حدود و اوصاف امکانی از خدا سلب گشته و زبان سلب، تنها زبانِ درخور ساحت ربوبی است. برخی صاحب­نظران، افلوطین، ابن میمون، قاضی سعید قمی، ملارجب علی تبریزی و ابن عربی را از طرفداران الهیات سلبی معرفی کرده­اند. در این جستار به آرای دو متفکر، یعنی افلوطین و ابن عربی در باب احد...

ابو زید حنین بن اسحاق (194ـ260 ق.) از مترجمان معروف و چیره دست دوره اسلامی بود که به زبان های سریانی، یونانی و عربی تسلط داشت. او کتاب هایی چند در زمینه دانش طب به زبان عربی ترجمه و تألیف کرد. کتاب « المسائل فی الطب » از جمله آثار این اندیشمند است. این اثر، پیش در آمد علم طب است و در آن، کلیات و جزئیاتی را طرح کرده که در واقع، از اصول و بنیان های آغازین طب به شمار می رود. به سبب اهمیت و توجه پز...

خورشید و مهپاره اثر میرزا محمد سعید طبیب قمی از شاعران قرن یازدهم هجری قمری به عنوان یکی از منظومه­های عاشقانه­ی ادب فارسی که گاه داستان­هایی از سنخ فولکلورند، قابلیت بررسی با بسیاری از نظریات تحلیلی فولکلور از جمله الگوی تحلیل ساختاری روایت پراپ را دارد. ضرورت تحقیق در اینست که آشنایی با ساخت یک اثر ناشناخته یا کمتر شناخته شده را به عنوان بخشی از ادب غنایی ما ممکن می سازد.  الگوی پراپ در صدد ب...

جهت شناخت و معرفت نسبت به مقام امام ( ع ) در بینش یک فرد شیعی غیر از آیات مبرهن قرآنی و ادله فراوان عقلی، روایاتی متقن از زبان آن بزرگواران نقل شده است که خود در بیان شأن و منزلت اوصیاء گرامی پیامبر اکرم ( ص ) می باشند. در این روایات شئون امامت از قبیل: هدایت، حکومت و زعامت، هدایت تکوینی ، اخراج از ظلمت به نور ... بیان شده است. یکی از این روایات و خطب ،” خطبه نورانیه “ می باشد که در حقیقت به چ...

مهاجرت عالمان زیدی به ایران در میانۀ قرن سوم قمری و تأسیس حکومت زیدیه در نواحی دریای خزر هر چند عمری کوتاه داشت، اما از حیث فرهنگی به علت وجود مراکز و جوامع زیدی در آن نواحی و برخی شهر های خراسان، تا چندین سده پس از سقوط امارت علویان طبرستان، تداوم یافت. در قرون ششم و هفتم قمری میراث زیدیان ایران در چند مرحله به یمن منتقل شد که نقش مهمی در شکوفایی فرهنگ و تمدن زیدیه در آنجا داشته است. این مقاله...