آموزه­های  اعتقادی قضا و قدر و جبر و اختیار به دلیل پیچیدگی­هایی که دارند، در طول تاریخ بارها به دلایل گوناگون، مورد سوء استفاده افراد و گروه های مختلف قرار گرفته­اند. یکی از آرای رایج در دوره بنی امیه، جبرگرایی است که در سخنان و نامه­ های حکومتی آن دوران، به روشنی دیده می­شود. مقاله حاضر، توسعه نظریه جبر را با تأکید بر تأثیر طرفداران و موافقان بنی امیه بررسی  می­کند. این مقاله می­کوشد نقش قشره...

حدیث فرقه ناجیه یکی از بحث برانگیزترین احادیث در طول تاریخ حیات دین مبین اسلام، با موضوعیت کلام و فرق است؛ زیرا موضع­ گیریهای متفاوت و بعضاً متضادی در قبال آن صورت گرفته است. در این تحقیق، به این حدیث، مصداقها، نقاط ضعف، و موضع­ گیریهایی که ارباب علم کلام در خصوص آن داشته­ اند، پرداخته می ­شود. در ادامه ضمن نقد عقلانی محتوای حدیث، بیان می­ شود که نمی ­توان بر پایه چنین حدیثی، شروع به شمارش فرق ا...

پیدایش فرقه‏های مختلف در بین مسلمانان و شکل‏گیری عقاید آن‏ها، تحت تأثیر عوامل مختلف مذهبی و غیر مذهبی بوده است. یکی از آموزه‏های دینی که در شکل‏گیری عقاید شمار قابل توجهی از فرق اسلامی و به خصوص شیعی تأثیر داشته است، عقیده مهدویت است. اندیشه مهدویت در قالب شیعی آن با مسأله غیبت و رجعت کاملاً به هم پیوسته است و همین دستمایه‏ای شد برای برخی پیشوایان و پیروان فرق اسلامی تا عقاید خود را بر پایه آن ب...

در این پژوهش، صفت عارفانۀ حیا در برخی از مهم‌ترین آثار برجستۀ عرفانی تا قرن نهم هجری تحلیل می‌شود. بنیان این پژوهش بر اساس تحلیل حیا از منظر مراتب سِیروسلوک عرفانی است. این بررسی که با روشی توصیفی - تحلیلی نوشته شده است، نشان می‌دهد که صفت حیا در سخن برخی از عارفان، در هریک از مراتب سه‌گانۀ سلوک، رویکرد متفاوتی داشته و دچار تحول و تبدل محتوایی شده است. چنان‌که در مرتبۀ نخست سلوک که مقام فرق است،...

ادراک زیبایی یکی از ادراکات آدمی است. شناخت این نوع ادراک و تبیین ویژگی های آن از مسائل زیبایی شناسی می باشد. در دو کتاب از آثار علامه طباطبایی، از این نوع ادراک به عنوان ادراکی اعتباری اشاره شده است. در این دو اثر که یکی فلسفی و دیگری عرفانی است توضیحی در این خصوص داده نشده است. کوشش نگارنده بر آن است تا بر اساس اعتباری دانستن این نوع ادراک، به نتایجی در خصوص مباحث مربوط به ادراک زیبایی برسد. ...

از شیوه‌های ‌تبیین معارف دینی در مکتب اهل بیت (علیهم‎السلام) در مواجهه با مخالفان، مناظره‌ها ‌و احتجاج‌هایی بوده که از سوی آنان در طول تاریخ مدیریت شده است. در این بین، بررسی سیرۀ تعلیمی ـ تربیتیامامرضا (علیه‎السلام) در...

غالیان شیعه با عنوانهای متعدد در کتب فرق مورد توجه قرار گرفته‌‌اند و عقاید و افکار ایشان، شرح و توضیح داده شده است. از جمله آنها، می‌توان به عَزاقِریه یا شَلمَغانیه اشاره کرد که منسوب به محمد بن علی شلمغانی است. در این نوشتار، به روش توصیفی ـ تحلیلی، افکار و اندیشه‌های غالیانه این شخص مورد بررسی قرار می‌‌گیرد. بنابراین با توجه به عقاید اباحی‌گری و غیراسلامی شلمغانی، نمی‌توان این عقاید غالیانه را من...

این نوشتار به بررسی ملاک مسلمانی بین چهار فرقه اسلامی (شیعه، معتزله، اشاعره، ماتریدی) و آیات و روایات پرداخته است. هدف رسیدن به این نکته است که، ملاک مسلمانی بین همه ی فرق اسلامی از ابتدا تا به حال چیزی جز شهادتین نیست. این موضوع شامل چهار فصل است: ابتدا کلیاتی درباره ی امت و فرقه و تفاوت این دو، و نیز شرح مختصری از فرق بیان شده است. سپس دیدگاه چهار فرقه درباره ی اسلام بیان شده که نظر آنها ...