تیرۀ عشایری عرب چرپانلو، که از روزگار قدیم در قُنقُری و ده بید در منطقۀ فارس ییلاق داشته است و در یکصد سال اخیر به سبب مجاورت با قشقایی ها در سرحد چهاردانگه به طایفۀ شش بلوکی از ایل قشقایی پیوسته، دارای سنت فرش بافی منحصربه فردی است. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و گردآوری اطلاعات ترکیبی، کتابخانه ای و میدانی سیر تحول دستبافت های عرب چرپانلو را مورد تدقیق قرار داده است و بر آن...

رنگ ها از جمله نمودهای طبیعت اند که از دیر باز توجه دانشمندان را به خود جلب کرده اند. در این مقاله سرچشمه های دانش رنگ شناسی را در سده های آغازین تمدن اسلامی معرفی می کنیم. یافته های این پژوهش نشان می دهد که مسلمانان اندیشه های یونانیان را در این باره از طریق متون ترجم? شد? آنها به دست آورده و در بار? آنها تأمل کرده اند. در میان دانشمندان مسلمان تا پایان سد? ششم هجری، نظریه های متفکرانی همچون کِ...

شمس‌الدین محمد سُجاسی از شاعران و منشیان نیمۀ دوم سدۀ ششم و نیمۀ نخست سدۀ هفتم هجری است که متأسفانه اطلاعات اندکی از احوال او به ما رسیده است. از اشعارش نیز چیز زیادی بر جای نمانده است. دربارۀ او مباحث قابل طرح بسیار است. او همان کسی است که دیوان ظهیر فاریابی را جمع کرده و ظاهراً دیباچۀ دیوان نیزبه انشای اوست. این البته مسأله‌ای است که مصححان دیوان ظهیر تاکنون بدان توجه...

لیلی و مجنون یکی از مجموعه اشعار نظامی شاعر قرن ششم هجری و سپس توسط جامی شاعر قرن نهم هجری نوشته شده است. این شعر عاشقانه سرشار از عشق و رنج می باشد و در ادبیات آلمانی آثاری تاثیرگذار چون رنج های ورتر جوان اثر گوته نویسنده قرن هجدهم میلادی وجود دارند که در عصر طوفان و طغیان خلق شده اند. در موارد تطبیقی نتایج جالب در ارتباط با تفاوت ها و شباهت های آثار بدست می آید. هدف اصلی این کار بررسی تاثیرا...

داستان لیلی و مجنون از داستان‌های عاشقانۀ پرآوازه‌ در ادب پارسی و عربی است. نخستین‌بار در ادب فارسی، حکیم نظامی گنجوی این داستان را به نظم درآورد. در مقام جواب‌گویی و تقلید از او، شاعران بسیاری این داستان را منظوم ساخته‌اند. در میان این روایات، منظومۀ نوفل‌نامه یا نوفل و مجنون سرودۀ میرزاشفیع کُلیایی، شاعر کُردزبانِ سدۀ دوازدهم و اوایل سدۀ سیزدهم هجری، روایتی تازه است که ناشناخته مانده است. اهمیت ...

به مدد برخی فرهنگ‌نامه‌ها از فردی به نام ساسان پنجم اطلاع داریم که کتابی به نام دساتیر را که وحی خداوند بر پیامبری به نام مه‌آباد بوده است، از «زبان آسمانی» که کسی قادر به فهم آن نبوده، به زبان فارسی ترجمه و تفسیر کرده است. تنها شواهدی که ما را به ساسان پنجم می‌رساند، شاهنامه و برخی نوشته‌های تاریخی‌اند و تا جایی‌که ما می‌دانیم از کتابی به نام دساتیر و پیامبری به نام مه‌آباد و ساسان پنجم در نوش...

آآنچه در بارۀ زندگی و دورۀ فعالیت ابوسعید سجزی، ریاضی‌دان و منجم ایرانی و مسلمان سدۀ چهارم هجری، می‌دانیم اطلاعات اندکی است که از گزارش‌های دیگران و بعضی از آثار او به دست می‌آید. برخی از پژوهشگران با توجه به آثار ریاضی سجزی و بعضی از نسخه‌های ریاضی موجود به خط او، تاریخ تولدش را در حدود سال 330ق تخمین زده‌اند. از سجزی آثار متعددی در سه حوزۀ ریاضی، نجوم و احکام نجوم بر جای مانده است. با این که ...

مولانا حسین واعظ کاشفی سبزواری یکی از نویسندگان ذی فنون فارسی در قرن نهم هجری است. این نویسنده در بیش تر شاخه های علوم و شبه علوم روزگار خود متبحّر و صاحب تألیف بوده است. یکی از مهم ترین آثار او، فتوت نامة سلطانی، از آثار ارزشمند ادبیات عامیانة تصوف به شمار می رود. محمدجعفر محجوب این اثر را بیش از چهل سال پیش بر اساس دو دست نویس ناقص تصحیح کرده و، بر همین مبنا، به دلیل نقص و شمار اندک دست نویس ه...

تزیینات در هنر اسلامی، یکی از اصلی ترین عوامل در تاکید بر مفاهیم اسلامی، در معماری محراب مساجد بوده است. این عامل، در قرن هشتم و نهم در استان یزد مورد توجه هنرمندان قرارگرفته، چنانکه بهترین عناصرتصویری و نوشتاری را برای آن به کار برده و با نهایت دقت و خلوص، تزیین و هنر نمایی نموده اند. در این پژوهش با شناخت محراب به معرفی محراب مساجد در قرون مذکور و نیز به بررسی شکل شناسی محراب و بیان صورت و مح...

عرفا و صوفیه به تأویل و باطن قرآن توجهبسیار کرده اند. از این رهگذر، برداشت های ویژه ای از آیات قرآن دارند و مبانی نظری و سیروسلوک عرفانی خود را با آن سنجیده‏اند. ازجمله، نظّام نیشابوری -ادیب و عارف سدۀ هشتم یا نهم قمری- در غرائب القرآن و رغائب الفرقان آیاتی از قرآن را، پس از تفسیر، تأویل کرده است؛ گرچه در این کتاب، او از مبانی اعتقادی و روش «تأویلات نجمیه» اثر پذیرفته که نجم‏الدین رازی نگاشته اس...