میرزا قاسم فرزند میرزا محسن تبریزی معروف به زاهد از سخنوران و شاعران نیمه ی دوم سده ی یازدهم هجری است که در عهد شاه سلیمان صفوی در اصفهان زندگی می­کرده است. تاریخ دقیق ولادت او روشن نیست. نسخه ی خطی کلیات دیوان او شامل: غزلیات، قصاید، رباعیات، مثنوی سفینه النجات و منشآت می باشد. میرزا طاهر نصرآبادی که از معاصران وی بوده شرح حال و آثار او را در تذکره­ی خویش آورده است. از اشعاری که در مدح و منقبت...

جوهر و مایۀ اصلی سبکی را که به «سبک هندی» معروف شده است، تجرید تشکیل می‌دهد که درحقیقت به‌کار گرفتن تخیل شاعرانه در بیان مطلب است. در روند تحول شعر فارسی، هرقدر شعر برای بیان معانی باریک و مکنونات قلبی به‌کار گرفته شده، به همان اندازه نشانه‌های سبک بیان تجریدی، یعنی سبک هندی، در آن بیشتر شده است. همین نوع اشارات آراسته به تجرید و تشخیص در اشعار حافظ شیرازی فراوان است. در مقالۀ حاضر این ویژگی در...

تأکید مقالة پیش‌رو ‌بر تفاوت شیوة شاعران ایرانی دورة صفویه و شعرای هندی دورة گورکانی در سدة یازدهم هجری است که از آن با نام‌های سبک اصفهانی و سبک هندی یاد می‌شود.نگارنده بر این باور است که تفاوت اصلی، در میزان روی‌کردِ شاعران این روزگاران به شعر شاعران و مضمون‌های مرسوم ادبی (motiv) در سبک عراقی رایج در ایران است.بیدل دهلوی تماس با سبک عراقی را در همان حد وزن و قافیه و بی ‌یادکردِ مکرر از نام شاع...

تحقیقات انجام­شده دربارۀ سبک هندی، غالباً محصور به مواردی چون بحث از معنای بیگانه، تمثیل و... بوده، موارد دیگری مانند ساختار قالب عمدۀ این سبک یعنی غزل، کمتر مورد توجّه محقّقان قرار گرفته است. در این تحقیق، نویسندگان با استفاده از نظریۀ ساختارگرایی تکوینی لوسین گلدمن ـ که سعی در ایجاد ارتباط میان جهان­نگری پدیدآورندگان یک اثر ادبی و ساختار آن دارد ـ ساختار غزل سبک هندی و دلیل عدم انسجام این غزل و ...

نهضت بازگشت ادبی در نیمه دوم قرن دوازدهم به همّت و اشارت شاعرانی از قبیل مشتاق (ف 1165ق) و شعله اصفهانی (ف1160ق) پدید آمد. انگیزه بنیانگذاران نهضت بازگشت، احیای شعر فارسی و نجات دادن آن از انحطاط و ابتذال سبک هندی بود . با این همه، پیشنهاد سخنوران اصفهان تنها در ایران مورد استقبال واقع شد و در سایر حوزه­های زبان و ادبیات فارسی نظیر هند، افغانستان و سرزمین­های فرارود اقبالی نیافت؛ امّا حرکتی شبیه ...

خرده گیری بر سنّت گونه بندی سبک های شعر پارسی و تقسیم آن به خراسانی، عراقی، هندی و بازگشت، پیشنهاد مدل نوینی در این باره و بحث بر سر سبک هندی و کیفیّت تکوین آن، موضوع سه مقاله از دکتر کورش صفوی است: «پیشنهادی در سبک شناسی ادب فارسی»، «نگاهی تازه به نظام سبک شناسی زبان و هنر»، و «نگاهی به چگونگی پیدایش سبک هندی در شعر منظوم فارسی». نگاه صفوی در این مقالات، نگاهی زبانشناسیک و معطوف به نظریّه های هاو...

ابوطالب کلیم کاشانی (همدانی)، خلاق‌المعانی ثانی، از شاعران برجستة قرن یازدهم هجری است. مضمون‌آفرینی، خیال‌بندی، تمثیل و استفاده از عناصر فرهنگ عامه، کلیم را به یکی از پیش‌آهنگان مضمون‌پرداز سبک هندی ـ اصفهانی تبدیل کرده است. دقت در کلام و شعر او راهگشای مضمون‌پردازی‌های بقیة شاعران سبک هندی خواهد بود. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی است و در آن به برخی از واژه‌ها و عبارات و ابیات بحث‌برانگیز د...

با آنکه سبک هندی در ظاهر غیرسیاسئ ترین دوره شعری درادبیات ایران است، اما در باطن، بسیاری از خصوصیات اصلی آ ن در واکنش به سیاست های فرهنگی دوره صفویه به وجود آمده است. پیحیدگی صور خیالی و خصیصه استدلالی ا وری، موعی واکنش به عوام زندگی و سطحئ نگری هاست و مضمون یابی ها و دگر اندیشی ها و بی اعتنایی به سنت ها و سیاست ها و ایدئولوژی ها نیز عکس العملی است در برابر محدودیت ها و ممنوعیت های سیاسی و فرهن...

سبک به‌طور‌کلی به معنی نحوۀ بیان است. به عقیدۀ فرمالیست‌ها، وقتی اثر‌آفرین به‌دنبال ادبی‌کردن متن باشد، باید از یکسری قواعد و هنجارهایی که در زبان معیار و غیر ادبی وجود دارد، فراتر رود و با آشنایی‌زدایی و بیگانه‌سازی به اثر خود جلوۀ هنری ببخشد. آشنایی‌زدایی از دو طریق فراهنجاری و قاعده‌افزایی صورت می‌گیرد. «جفری لیچ» برای اولین بار فراهنجاری را به هشت بخش تقسیم کرد که شامل فراهنجاری واژگانی، آو...

برای لذت بردن و درک آثار ادبی و هنری متنوع، آشنایی با سنت‌های ادبی و هنری هر عصر و ویژگی حاکم بر فرهنگ آن دوران ضروری به نظر می‌رسد و از آنجا که هیچ هنر کامل و جاودانه‌ای در ظهور و تداوم خویش از مجموعه جریانات پیرامون خود بی‌بهره نیست، لذا با توجه به این امر می‌توان شناختی کامل‌تر از هنر آن دوران را فراهم آورد. در این میان پیوستگی میان هنرها و از آن میان ارتباط انکارناپذیر میان شعر و نقاشی ایرا...