دیوان ملا طاهری نایینی یکی از گنجینه‌های خطی است؛ نسخۀ منحصربه‌فردی که مرحوم محمد نخجوانی آن را وقف کتابخانۀ مرکزی تبریز کرده است. طاهری از شاعران عصر صفوی و معاصر شاه عباس اول بوده است. با توجه به ویژگی‌های بیانی و مختصات فکری، او را باید پیرو سبک عراقی دانست. طاهری نایینی را می‌توان از بزرگ‌ترین پیروان حافظ دانست، از آن جهت که در ۱۹۰ غزل از ۲۵۲ غزل خود از خواجه استقبال کرده است. رایج‌تر...

زیبایی‏های ادبی و هنری غزل حافظ بر همگان مبرهن است؛ امّا این زیبایی‏ها زمانی بیشتر آشکار می‏شود که با غزل‏های دیگر شاعران و بویژه غزل‏هایی که مورد توجّه وی بوده و در استقبال از آن اشعار، غزل‏هایی هم‏زمینه سروده؛ بررسی مقایسه‏ای گردد. چنین بررسی‏هایی تا حدّی می‏تواند این امر را محرز کند که چرا غزل‏دوستان از خوانش غزل حافظ در مقایسه با غزل‏هایی با همان زمینه؛ حظّی وافرتر و متفاوت‏تر دریافت می‏کنند. ز...

رنگ سیاه از جمله رنگ های پیشینه داری است که تاکنون فقط به استخراج جلوه ها ی گوناگون آن در اساطیر، ادیان و متون عرفا نی پرداخته شده و به محتو ا و رسالت تعلیمی- عرفانی آن در سبک های شعری مختلف پرداخته نشده است. بر همین بنا ، در این پژوهش ارزش وجایگاه این رنگ در شاخه های ادبیات تعلیمی، تمثیلی و فولکلور با شیوه آماری-تحلیلی در دو سبک اول شعر فارسی (خراسانی و عراقی) بررسی شده است. در دیوان شاعران سب...

بررسی تقابل های دوگانه در آثار هنری و ادبی توجه برخی زبان شناسان، اسطوره شناسان، روایت شناسان و نشانه شناسان معاصر را به خود جلب کرده است. آن ها بر این عقیده اند که از این منظر به درک و دریافت بهتری از آثار ادبی می توان دست یافت. در این پژوهش با نگاهی دیگر به اشعار خواجه شمس الدین محمد حافظ، به بررسی تقابل های دوگانه یا زوج های متقابل ـ به عنوان یکی از عناصر محوری اشعار اوـ خواهیم پرداخت و چنان...

چکیده: سیّد محمد سحاب اصفهانی، از شاعرانِ باذوقِ عصر قاجار و از ستایشگران فتحعلی شاه است. او قریحه ی سخن-سرایی را از پدرش هاتف اصفهانی به ارث برده، که وی نیز از شاعران برجسته ی دوره ی بازگشتِ ادبی است؛ دوره ای که در آن گروهی از شاعران، از ابتذالی که در سبک هندی به وجود آمده بود رویگردان شدند و به منظور احیای زبان و شعر پارسی، که به زعم آنان و بسیاری از سخنوران- به انحطاط و رکود گراییده بود؛ اشعار...

یافتنِ سرآغازها، همواره یکی از دغدغه های اصلی محقّقان ایرانی بوده است تا آن‏جا که می توان گفت محقّقان ایرانی، بیش‏ترین توجّه خود را بر این مسئله معطوف کرده اند. بررسی تحقیقات آنان نیز گویای این واقعیّت است که آنان در تحقیقات خود همواره به نتیجه مشترکی دست نیافته اند و نتایج به دست آمده نیز نشان از تشتّت آرای آنان داشته است، چنان‏که در یافتنِ سرآغاز سبک هندی با چنین تشتّت آرایی رو به رو هستیم؛ تا جایی‏ک...

بررسی تقابل‌های دوگانه در آثار هنری و ادبی توجه برخی زبان‌شناسان، اسطوره‌شناسان، روایت‌شناسان و نشانه‌شناسان معاصر را به خود جلب کرده است. آن‌ها بر این عقیده‌اند که از این منظر به درک و دریافت‌ بهتری از آثار ادبی می‌توان دست یافت. در این پژوهش با نگاهی دیگر به اشعار خواجه شمس‌الدین محمد حافظ، به بررسی تقابل‌های دوگانه یا زوج‌های متقابل ـ به‌عنوان یکی از عناصر محوری اشعار اوـ خواهیم پرداخت و چن...

رضاقلی خان هدایت شاعر و نویسند? بزرگ دور? قاجار، در سال 1215 در تهران چشم به جهان گشود و به واسط? خدمات دیوانی پدر و بعدها پدرخوانده اش، از همان ابتدا مورد لطف و حمایت دربار قاجار قرار گرفت،سبک هدایت در غزلیات، پی گرفتن سبک بازگشت و تقلید از شاعران سبک عراقی به ویژه سبک حافظ در شعر عرفانی ست و هم قدم با سبک بازگشت می کوشد شعرش را به بهترین وجه در لباس شعر عراقی درآورد که در این میان تا حد بسی...

در دوره بازگشت ادبی، شاعران به پیروی از شیوه شاعران سبک خراسانی و عراقی پرداختند و در این میان، غزلسرایان دوره بازگشت، پیروی از غزلهای سعدی و حافظ را مد نظر قرار دادند و غزلهای نظیره وار خویش را به وجود آوردند. در غزلهای مزبور «مطلع» از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا غالب شاعران دوره بازگشت با توجه به بیت اول غزلهای سعدی و حافظ که در عین حال تعیین کننده قافیه و ردیف و وزن غزل نظیره وار بود به...

یکی از آثار ارزشمند در زمینۀ تصحیحِ اشعار حافظ بی­‌شک دفتر دگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ اثر سلیم نیساری است. این تصحیح که از روی پنجاه نسخۀ قرن نهمی فراهم آمده، حقیقتاً حلّال برخی از مشکلات در زمینۀ حافظ­‌پژوهی است. مع‌ذلک در کنار فواید و امکاناتِ بسیار این اثر، گاه اندک ضعف‌­هایی در زمینۀ روش‌شناسی و گزینش­‌های آن به چشم می‌خورد. برخی غزل­‌ها یا ابیاتی که در بسیاری از نسخه‌­های مورد استفاده...