طنز گونه‏ای ادبی است که با دیگر گونه‏های شوخ طبعی از جمله هجو، هزل و مطایبه پیوندهای مشترک و ناگسستنی دارد. به همین دلیل طنزپژوهانی که در تعاریف خود سعی داشته‏اند بین طنز و واژگان پیرامون آن تفکیک و مرزبندی دقیق قائل شوند، معمولاً دچار اغتشاش و سر در گمی شده‏اند؛ بویژه اینکه میان طنز در معنی سنّتی آن با طنز مدرن تا حدودی تفاوت است. زبان طنزآمیز برخی از متون عرفانی، منعکس کننده اوضاع اجتماعی و فره...

عصر حافظ، عصر انحطاط اخلاق و از میان رفتن ضوابط سالم در روابط طبقات مختلف مردم، بویژه حاکمان و فرمان روایان و صوفیان و زاهدان است و نابسامانی و هرج و مرج ناشی از ظلم و بیداد حاکم و فرمان روایان از یک طرف و رواج و ریاکاری و خدعه و نیرنگ فقیهان دینی و صوفیان مدعی از طرفی دیگر، سبب سقوط ارزش های اخلاقی و مذهبی شده است و حافظ در بطن این منجلاب فساد و تباهی و نفاق و یأس و به قول خودش در « شب تاریک و...

عمادالدین نسیمی، شاعر اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم، یکی از شاعران دوره تیموریان است که بخشی از عمر خود را در دوره تیمور و بخش دیگر را در روزگار جانشینان وی سپری کرد. زندگینام? نسیمی، از تولد تا وفات، قسمتی از این پژوهش است. وی مرید و خلیف? فضل الله نعیمی، پیشوای حروفیه، بود. از این رو بازتاب اندیشه های حروفی در دیوان او به روشنی هویداست. از آنجا که این فرقه برای «تأویل» اهمیت ویژه ای قائل بود...

عیاری یکی از آیینهای طبقه عوام در ایران با سابقهای بسیار کهن بود. برخی پیروان این آیین تحتتأثیر زاهدان و عابدانِ مذاهب و ادیان مختلف از جمله اسلام قرارگرفتند و این آیین را تبدیل به آیینکردند. تصوف نیز که از قرن سوم و چهارم در ایران بهتدریج رواج یافت، بر آیین « جوانمردی » فتوت یاجوانمردی اثر گذاشت و از آن تأثیر هم پذیرفت. به نظر میرسد که ابوالحسن خرقانی از جمله پیروانآیین جوانمردی بود که با تصوف ...

ورود اسلام به جنوب هند در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری صورت گرفت. با این حال، این سرزمین از مدت‏ها پیش مورد توجه برخی از صوفیان مسلمان قرار گرفته بود که برای تبلیغ عقاید خویش به آن جا سفر کرده بودند. فتح دکن به دست مسلمانان و تأسیس حکومت بهمنیان به عنوان اولین حکومت مستقل مسلمان، باعث گسترش عقاید صوفیانه و نیز رشد فرقه‏های مختلف صوفیه گردید. صوفیان در این منطقه نفوذ و اعتبار فراوانی در ...