این نوشتار برآنست تا علم کلام را در حوزه تفکر اسلامی معرفی کرده، جایگاه و نقش سازنده و تعیین کننده این علم دینی و دارندگان آن یعنی متکلمان را آشکار سازد و نشان دهد که پاسداری از حریم دین از طریق تبیین مستدل، پاسخ گویی به پرسش ها و دفع شبهات، کارکرد درخشان این علم است. در بررسی جایگاه و نقش علم کلام اسلامی به نقش ممتاز آن در زمینه سازی برای پیدایش سایر علوم و معارف دینی نیز پرداخته می شود و در ا...

بررسی آثار کلامی متکلمان امامیه، نشان می‌‌دهد که آن‌ها رویکردهای روشی مختلفی جهت اثبات عقاید، به کار گرفتند. این متکلمان گاه با اتکاء به اصالت نص، از اخبار، نصوص و روش‌های نقلی جهت اثبات عقاید بهره گرفتند، گاه ‌با رویکردی عقل‌گرایانه به اثبات دیدگاه‌های کلامی خویش پرداخته و از روش‌های استدلالی مبتنی بر مقدمات عقلی جهت تبیین اندیشه‌های دینی استفاده کردند. در این مقاله، ضمن واکاوی دیدگاه‌های کلا...

تبیین وحی از منظرهای مختلف قابل بررسی و پی گری است، زیرا تحلیل وحی مورد توجه متکلمان، فلاسفه، عرفا و مفسران قرآن بوده است. آنان با گرایش های کلامی، فلسفی، عرفانی و تفسیری خود، دست به تبیین وحی زده و به این ترتیب، نظریه های کلامی، فلسفی، عرفانی و قرآنی وحی را در تحلیل وحی پدید آورده اند. ما در این نوشتار به نظریه های متکلمان خواهیم پرداخت و تبیین های آنان را از وحی ارائه خواهیم داد. به طور کلی، ...

مسئله ضرورت بعثت پیامبران این سوال را به ذهن متبادر می سازد که آیا بشر برای سعادت دنیا و آخرتش به برانگیختن پیامبران نیاز دارد؟ و آیا بر حق تعالی لازم و ضروری است که انسان های برگزیده‏ای را برای هدایت انسان ها انتخاب کند؟ و آیا عقل بشر نمی تواند مصالح و مفاسد زندگی خود را تشخیص دهد؟ ما در این رساله برآنیم که دیدگاه های متکلمان امامیه را در خصوص ضرورت بعثت، بررسی کرده و انطباق آن را با آیات و ر...

کوفه در تاریخ کلام امامیه، به راستی جایگاه ممتاز و اهمیت ویژه ای دارد. این برجستگی از آن روست که بازخوانیِ فکری و اندیشه ورزیِ این دوره از تاریخ امامیه، سهم عمده ای در به تصویر کشیدن اصالت و استقلال تفکر امامیان خواهد داشت. برخی تصویر گری های تاریخی از این دوران، نشان از تعبد محض و غیر عقلانی این گروه در اعتقاد  ورزی دارد. پاره ای از مطالعات، تلاش های عقلانی اصحاب امامیه در فهم معارف دینی را محدو...

صدرا کلام را علمی می‌داند که درباره ذات، صفات و افعال الهی، کیفیت معاد، انبیای الهی و کتب سخن می‌گوید و وظیفه آن علاوه بر تبیین این امور، اثبات و دفاع از آنهاست. فراگیری مباحثی از این علم بر همگان واجب عینی و فراگیری بخش‌های دیگری از آن واجب کفایی است. وی دلایل و شبهات درون دینی ناظر به ناروایی اشتغال به علم کلام را پاسخ داده است. او ضمن مقایسه متکلمان با دیگر مراتب متدینان (عوام، فیلسوفان و عا...

مطالعات علمی ادیان از قرن 19 میلادی و با کوشش های مکس مولر 1 آغاز شد و به لحاظ ماهیت کاملاً باآنچه که دین داران و متکلمان دربارۀ دین خود آموختند و یا آموزش می دادند، تفاوت داشت . از مکس مولر بهعنوان بنیان گذار مطالعات علمی ادیان یا همان علم دین یاد می شود، اما در کنار او باید از کرنلیوس پترس تیلههم یاد کرد که کوشید رهیافتی متفاوت از متکلمان در زمینۀ پژوهش دربارۀ پدیدارهای دینی ارائه دهد .انجامید...

مسئلۀ چیستی حقیقت انسان یکی از مسائل اختلافی در میان عالمان و متکلمان امامی است. در یک رده‌بندی کلی می‌توان گفت که سه نظریه دربارۀ چیستی انسان درمیان متکلمان امامی وجود دارد. برخی از متکلمان امامی حقیقت انسان را عبارت از جوهر مجرد متعلق به بدن شمرده‌اند. برخی بر آن رفته‌اند که انسان عبارت از همین پیکر محسوس و مشهود است. و گروهی دیگر برآنند که حقیقت انسان اجزائی اصلی در بدن است که پایا و دگرگونی...