خاورشناسان همواره به سنت‌های نقل حدیث به عنوان عوامل مؤثر بر وثاقت و اعتبار تاریخی حدیث می‌نگریسته‌اند. بسیاری از ایشان می‌اندیشیند: بدلیل آرای برخی صحابه مبنی بر ممنوعیت و عدم جواز نگارش حدیث، نقل حدیث بنیادی شفاهی داشته و از این رو در معرض تغییر و تحریف قرار گرفته است. در مقابل، اندیشمندان مسلمان با مدارک و مستندات فراوان ثابت‌می‌کنند برغم برخی مخالفت‌ها، نگارش حدیث خیلی زود آغاز شده است. از ...

یکی از عوامل مؤثر در فهم حدیث- بالاخص احادیثی که صدور آن بنا به اقتضاء یا اقتضائاتی بوده است. شناخت اسباب ورود حدیث است. گاه سبب در متن حدیث و گاه در سند و طریق آن ذکر می شود؛ اسباب صدور متنوع اند، گاه سبب آن سؤالی از معصوم (ع) است؛ و یا حدیث ناظر به امری تاریخی و یا حادثه و اتفاقی است که در پی آن روایت صادر گردیده است. شناخت حدیث مسبّب [حدیث دارای سبب] فواید زیادی دارد: وقوف بر معنای حدیث و مرا...

در میان دانش‌های حدیثی، دانش «فقه الحدیث» از اهمیت بسزایی برخوردار است. عالمان و پژوهش‌گران عرصۀ دانش حدیث و اصول الفقه، فهم حدیث و متن را در گرو طی‌کردن دو مرحله می‌دانند: یکی معنای متن (مراد استعمالی) و دیگری فهم مقصود (مراد جدی). مرحلۀ اول را می‌توان با روش و ابزار خاص خود پشت سر گذاشت؛ اما فهم مقصود گوینده تنها از طریق بهره‌مندی از قراین امکان‌پذیر است. به ‌نظر می‌رسد که باورهای کلامی یکی ا...

بیش از دو قرن است که تغییر زاویه‌ای اساسی در نگاه به اسطوره پدید آمده. اسطوره دیگر در تعاریف اصطلاحی داستان-هایی خیالی پنداشته نمی‌شود. اسطوره‌شناسی امروزه شاخه‌ای علمی است که دایره‌ی فعالیتش به طور کلی خلاصه در دو حوزه‌ی تحلیل‌محتوا و تحلیل‌ساختارمی‌شود. در بعد تحلیل‌محتوا اسطوره‌شناس به دنبال کشف باورها، آرزوها و آرمان‌های گروه‌های مختلف انسانی است تا با پیجویی آنها به نحوه‌ی تجلی یافتن این آ...

از زمانی که مسلمانان برای صیانت از سنت نبوی (ص) به ضرورت تدوین حدیث پی بردند ، کتابها و مجموعه های بسیاری در حدیث فراهم آمد. در جملگی این کتابها احادیث به یک سبک تدوین نشده ؛ بلکه روش دسته بندی و تدوین احادیث در این کتابها به تناسب هدف، ذوق و سلیقه مؤلف ، و یا زیر تأثیر زمانه و ابزارها و وسایل علمی موجود بکلی با یکدیگر فرق دارد. نگارنده در این مقاله می کوشد تا به اجمال معروفترین روشهای تدوین حد...

تأویل یکی از مفاهیم بنیادین دینی است و فهم درست آن دانشی ویژه می­طلبد. این نوشته بر آن است تا با استفاده از حدیث «أنت تقاتل علی التأویل کما قاتلت علی التنزیل» ضمن تبیین حدیث و مسائل آن، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، و با استناد به خود احادیث و دیدگاه­های شارحان حدیث، به تبیین یکی از ابعاد تأویل بپردازد. این خبر که در منابع زیاد حدیثی شیعه و سنّی آمده، در بر دارندۀ یکی از فضائل امام علی است و ...

هدف: تکنیک روش تحلیل محتوا از جمله مطالعات میان‌رشته‌ای علوم قرآن و حدیث در دورۀ اخیر است که از حوزۀ علوم اجتماعی به عرصۀ مطالعات قرآنی- حدیثی راه یافته و با هدف ارائۀ چارچوب منسجم و مدل منطقی در مطالعات با شیوۀ تحلیلی- ساختاری، متون دینی را پردازش می‌کند. این مقاله در سه بخش اصلی به معرفی، مبانی و کارکردهای روش تحلیل محتوا در مط...

با توجه به آسیب‌پذیر بودن احادیث، استفاده از این گنجینه پربها نیازمند مقدماتی است.یکی از این مقدمات، شناسایی آسیب‌هاست؛ بدان منظور که حدیث پروژه پیامدهای نامطلوب آن‌ها را در حوزه فهم حدیث از میان ببرد.یکی از آسیب‌های عارض بر احادیث، ادراج در متن آن‌ها، یعنی آمیختن کلام راوی با سخنان معصوم(ع) است.از آنجا که گاه اندک تغییری در حدیث، ما را در رسیدن به مقصود اصلی معصوم(ع) ناکام می‌گذارد واختلاف دید...