چکیده بخش عمده هر فرهنگ و تمدن محصول تفکر و دستمایه علمی پیروان آن است که شجره علمی و هویت معرفتی آنان را به نمایش می گذارد. با این وصف که هر چه این معرفت و تفکر سابقه کهن تری داشته باشد ریشه ها و لایه های آن بهتر قابل ترسیم است. از این رو بحث و بررسی آن در میان رهبران نخستین یا نسل اول از پیروان آنان، از اهمیت بسزایی برخوردار است. شکوفایی علوم اسلامی از همان قرن نخست در یک تلاش همگانی مبتنی ب...

یکپارچگی و وحدت سیاسی درمیان مسلمانان از جایگاه والایی برخوردار است . از ظهور اسلام تا اوایل قرن بیستم وجود پی درپی چند امپراطوری مسلط بر سرزمین های مسلمان نشین عامل وحدت بخش بین ملل مسلمان بوده است . البته در طول تاریخ اسلام تشتت و گسستگی هایی نیز بوجود آمده ولی با تشکیل امپراطوری دیگر که با فتوحات مجدد سرزمین های مسلمان نشین بوجود می آمد ،وحدتی دوباره شکل می گرفت. پس از فروپاشی امپراطوری عثم...

هدف پژوهش: این پژوهش بر آن است تا با بررسی متون تألیفی و فعالیت­ های علمی نجم ­الملک در زمینه جغرافیا، به روشن شدن دوره مهمی از تحولات کشور، یعنی دوره گذار دانش جغرافیای سنتی به دوره نوین بپردازد و نقش او را در این انتقال مورد ارزیابی تاریخی قرار دهد. روش/رویکرد پژوهش: روش تحقیق این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و به شیوه اسنادی و کتابخانه­ ای است و در ادامه، اطلاعات گردآوری شده، سازماندهی و تجزیه و تح...

همواره بین دانش جغرافیا و نقشه و فن نقشه­ برداری پیوندی عمیق و ناگسستنی وجود داشته است؛ که دلائل و شواهد بسیاری این موضوع را تائید می کند. این ارتباط که به مثابه رابطه مغز است به سر، تا بدانجا است که تا گذشته ­ای نه چندان دور اصطلاحات کارتوگرافی و ژئوگرافی به جای یکدیگر به کار می­رفت  و ژئوگراف اعمال کارتوگرافی را هم انجام می ­داده است. در تایید این مطلب می­ توان به تعریفی که از جغرافیا در کتاب...

ادبیّات برنامه ریزی شهری و منطقه ای به‎گونه‎ی قابل توجّهی تغییر یافته است و لازم است رشته های مرتبط با آن جایگاه منطبق با این تحوّلات را مشخّص کنند. پژوهش پیش‎رو با به‎کارگیری رهیافت جغرافیا به‎عنوان علم ناحیه ای، شبکه ای از مفاهیم مرتبط را برای تشریح نقش جغرافیا در برنامه ریزی با تأکید بر ایران پیشنهاد می کند. این نوشتار با بهره گیری از منابع کتابخانه ای موجود و روش نظری در سه بخش اصلی شامل فلسفه ...

قرن بیستم دوره دگرگونی زندگی اجتماعی انسان و تسلط الگوی زندگی شهری بود. ظهور شهرهای بزرگ در سرتاسر جهان با مسائلی بس پیچیده و متنوع همراه بود، از این رو ایجاد علومی که بتوانند پدیده شهر و مسائل و مشکلات پیامده آن را در شکلی جامع و فراگیر مطالعه و بررسی کنند، بیش از پیش ضرورت یافت. در این میان جغرافیا از پیشتازان عرصه آموزش و پژوهش در زمینه امور شهری به شمار می آید. اگرچه تاریخ علم جغرافیا با تا...

اصطلاح علوم جغرافیایی رفته رفته به ساختاری علمی در قالب دانشکده‌های علوم جغرافیایی تغییر شکل داده و نظام آموزشی ایران با تکیه بر چنین ساختاری متکفل تحول در دانش جغرافیا می‌شود. بدون شک تحول در دانش جغرافیا تنها نمی‌تواند به یک شکل ساختاری معطوف باشد و اگر خواستار تغییر در بنیاد‌های معرفتی در این دانش نباشیم تغییر عمده وثمر بخشی که بتواند در حوزه دانش تمدنی نقش آفرینی کند، رخ نخواهد داد.کوهن (19...

جغرافی‌دانان سده‌های هجده و نوزده میلادی، عموماً متأثر از فیزیک نیوتنی که با مرتبط‌کردن فیزیک با نظام تغییرات و تضعیف ضرورت غایتمندی برای تبیین پدیده‌های طبیعی باب نوینی برای نفی غایت‌شناسی به‌عنوان دیدگاهی فاقد موضوعیت علمی گشوده بود، تنها تفسیری مکانیکی از طبیعت پدیداری عرضه کردند و بدین‌سان، درک مفاد غایتمندی طبیعت در جغرافیا به شکل چشمگیری از بین رفت. کارل ریتر، جغرافی‌دان آلمانی، بر اساس اع...

دو رکن اصلی جغرافیا را انسان و مکان شکل می‎دهد؛ به‎گونه‎ای که برخی جغرافی‎دانان از جغرافیا با عنوان علم مکان‎ها یاد می‎کنند. بحث دربارۀ هر مکان، اغلب در سه مقیاس جغرافیایی، یعنی محلی، ملی و جهانی مطرح می‎شود؛ زیرا در هر مقیاس، مجموعۀ متنوعی از پیوندها و شبکه‎های ارتباطی یا فرایندهای اجتماعی جریان دارند. برخلاف رشته‎های دیگر علوم انسانی، «هویت» در علم جغرافیا حاصل تعاملات متقابل بین انسان و مکان...

طی بروز انقلاب فضایی­ـ کمی در علم جغرافیا، تحول هایی در اندیشه و روش­شناسی این علم به وجود آمد. این دیدگاه بر شاخه­های تخصصی جغرافیا به شکل های گوناگون تأثیر گذاشت. جغرافیای سیاسی در دهه­های 1950 و 1960 همچنان جهت گیری سنتی یعنی دیدگاهی محیطی و ناحیه­ای داشت، اما پس از وقفه ای طولانی، انقلابی در آن ایجاد شد. درواقع، زمانی دیدگاه فضایی­ـ کمی در پژوهش­های جغرافیای سیاسی به کار گرفته شد که روند تک...