بحث از پوشش و حجاب از منظر عقل و نقل، اهتمامی است تا این حقیقت را بیان کند که حجاب حکمی شرعی و دستوری عبادی همانند سایر تکالیف شرعی است و با محوریت تقوای الهی، پای‌بندی به آن نشانه‌ عبودیت و گردن ‌نهادن به ‌فرامین شرعی می‌باشد. از آن جا که ذات اقدس الهی بر اساس مصالح و مفاسد واقعی، برنامه زندگی سعادتمندانه را برای بندگانش ترسیم نموده است؛ لذا عقل سلیم حکم می­کند که انسان باید تابع اوامر و نواهی...

یکی از مباحثی که در اصول فقه مورد بررسی قرار می‌گیرد عبارت است از چیستی حکم عقل در موارد شک در وجود تکلیف الزام‌آور از ناحیه خداوند. برخلاف نظر رایج میان اصولیان که در این باره به برائت عقلی قائل شده‌اند، دو تن از اصولیان معاصر یعنی شهید آیت الله صدر و آیت الله محقق داماد (ره) حکم عقل را در این باره لزوم احتیاط دانسته‌اند، که دیدگاه شهید صدر تحت عنوان نظریه حق‌الطاعة مورد توجه و نیز نقد دانشمند...

مصلحت، وصفی مترتب بر حکم شرع، تشخیص صلاح از فساد و خیر از شر است. پیشینه طولانی مصلحت نزد شافعیه و امامیه، مطالعات تطبیقی را موجه می­‌نماید. شافعیه مصلحت­‌اندیشی را نوعی استدلال­‌کردن دانسته و با گسترش دامنه قیاس هر نوع اجتهاد مبتنی بر مصلحت را پوشش داده­‌اند. ایشان از ادراکات عقلی و تطابق مسائل نوین با ادله موجود، به اجتهاد به رأی، قیاس و استصلاح روی آوردند. امامیه ادراکات یقینی عقل را حجت دان...

تمثّل الدراسه التالیه محاوله متواضعه لدراسه ماهیّه الحسن والقبح وذلک بالعمل علی استنطاق شخصیّتین تمثّلان مدرستین مختلفتین من جهه المبانی والأسلوب هما: الشهید السیّد محمد باقر الصدر(&) والعلاّمه السیّد محمد حسین الطباطبائی(&). وفی هذا السبیل قُسّمت هذه الدراسه إلی مقدّمه وأربعه فصول وخاتمه. المقدّمه: وعملتُ فیها علی بیان أهمیه البحث حول ماهیّه أحکام العقل العملی بالحسن والقبح فی بعض الأفعال، وأنّها من الیق...

اصل برائت به این معناست که اگر در وجوب یا حرمت شیئ شک کنیم و حجتی بر وجوب یا حرمت قائم نشود ادعا این است که عفلا و شرعا در شبهات وجوبیه ترک جایز است و در شبهات تحریمیه عمل جایز است اصولیین برای اثبات این ادعا به ادله اربعه - کتاب ، سنت ، اجماع و حکم عقل تمسک کرده اند . مرحوم شیخ انصاری و آخوند خراسانی هم این ادله را بیان نموده و در دلالت داشتن یا عدم دلالت آنها برای اثبات اصل برائت بحث کرده ا...

جهان بینی در ایدئولوژی نقش دارد امّا نه در الزام بخشی بلکه در تعیین متعلق الزام. نویسنده با طرح این پرسش که آیا می توان از هست باید استنتاج کرد، در آغاز به تاریخچه مسأله می پردازد و تفکیک حکمت نظری و عملی و بحث حسن و قبح عقلی را از ریشه های این بحث در تاریخ تفکر مسلمانان معرفی می کند سپس به نظریه هیوم در غرب اشاره کرده تفسیرهای گوناگونی را درباره آن مطرح می کند، در ادامه به تلاش هایی که برای حلّ ...

رابطه عقل و دین از موضوعات بسیار مهم و چالش زا در عرصه دین پژوهشی است. در نگاه علامه و فیض کاشانی عقل جایگاه بسیار مهم و اساسی در حوزه معرفت دینی دارد و به عنوان شریف ترین موجود مطرح است. فیض کاشانی ارزش و اهمیت عقل را به عنوان اولین مخلوق خداوند می داند و معتقد است عقل در حکم چراغ است و شرع به منزله روغن یا نفت است که سبب روشنایی آن است، و تا زمانی که نفت وجود نداشته باشد چراغ روشن نمی شود، و ...

از مهم­ترین نوآوری­های علمی و اصولی امام خمینی که برخوردار از دقایق و ظرایف علمی بسیار زیاد بوده و آثار فراوانی نیز در مباحث فقهی و اصولی داشته، مسلک خطابات قانونی است که مطابق این نظریه، خطابات شرعی بدون ملاحظة خصوصیات فردی مانند عجز و قدرت، متوجه همة مکلفان می­گردد و به خطاب­های متعدد به اندازة مکلف­ها نیز منحل و گسترده نمی­شود. این نظریه، دقیقاً در تقابل با دیدگاه مشهور فقها و اصولیان، هم...

آیا حوزه ای فراتر از عقل که منطق ناپذیر و احکامش ضد عقل باشد، وجود دارد؟ این پرسش همواره عرفان را به رویارویی در برابر فلسفه فراخوانده است. ازاین رو دو حوزه «عقل» و «طور ماورای عقل» و نسبت بین این دو همیشه موردتوجه عرفا، عرفان شناسان و دین پژوهان در غرب مسیحی و شرق اسلامی بوده است. ملاصدرا و کی یرکگور می پذیرند که عقل منبع معرفتی کامل برای درک حقایق نیست. کی یرکگور در مواجه با پارادوکس موجود در...

عقل و عقلانیت یکی از مهمترین مفاهیمی است که همواره مورد توجه بشر از جمله پیروان ادیان الهی بوده است. نسبت عقل و وحی ، قلمرو ادراکات و اعتبار حکم عقل در منظر دین، از چالش های جدی مورد بحث در بین اندیشمندان مسلمان در طول تاریخ بوده است. در بین شیعیان و براساس آموزه های ائمه (ع) عقل از جایگاه ارزشمندی برخوردار بوده و کاوش های عقلی و فلسفی در کسب معارف دینی مورد تاکید بوده است. در این پژوهش به محض...