علم شناسی امروزه به تبع علوم، توسعة فراوان یافته و رهیافتهای متنوعی چون علم شناسی منطقی-فلسفی، روان شناسی علم، جامعه شناسی علم و تاریخ علم را در برگرفته است. دانشمندان مسلمان با توسعه و رشد دانشهای مختلف روزگار خود، به بسط و تکامل علم شناسی نیز پرداخته اند و چهار رهیافت عمده و متفاوت در شناخت علوم به دست آورده اند. علم شناسی منطقی که ریشة ارسطویی دارد، در کتابهای منطق به میان آمده، و بر تحلیلها...

علم تاریخ حاصل انضمام مورخان به گزارش واقعیت های تاریخی است و تداخل افق های زمانی حال و گذشته را در خود دارد. افق زمانی حال در پرتو دانش، بینش، ارزش، و روش مورخان نمود پیدا می کند و مورخان این ویژ گی ها را مرهون جامعة خود و شرایط حاکم بر جامعة جهانی اند. اگر اندوخته های فکری و معرفتی مورخان در زبان و ادبیات آن ها، اعم از گفتاری، مفهومی، و نوشتاری، خلاصه شود و از علم تاریخ برداشتی پویا و متناسب ...

دیباچه­های مرقعات حاوی اطلاعات ارزنده­ای از هنرمندان، حامیان و بعضاً تاریخ شکل­گیری هنرها می­باشند، اما کمتر به  زمینه­های جامعه­شناختی ظهور آنان و ارجاعات متن به بستر تاریخی­ای که در آن قرار گرفته­اند، توجه می­شود. نخستین­بار دیباچه دوست محمد هروی در کنار خوشنویسی به نقاشی و نقاشان پرداخت. این پژوهش به دنبال این مسأله است که علل برآمدن این دیباچه در خصوص نقاشی در قرن دهم چیست؟ برای پاسخ، از روی...

طبقه متوسط جدید روایت پرفرازونشیبی در تاریخ ایران داشته است. این طبقه از دوره معاصر و در قالب روشنفکران و تحصیل‌کردگان به مشارکت در جنبش مشروطه پرداخته است. جنبش ملی کردن صنعت نفت عرصه دیگری برای نقش آفرینی این طبقه در مبارزات اجتماعی ایرانیان بوده است. در این دو نهضت آزادی خواهانه، طبقه متوسط جدید نقش پیشرو و اصلی را داشته است، اما این هدایتگری در انقلاب اسلامی به حاشیه رانده شد و این طبقه نظا...

چکیده در این مقاله، رویکرد ساخت گرایی اجتماعی در حوزه ی فلسفه و جامعه شناسی علم معرفی و بررسی می شود. از دید فلسفی، ساخت گرایی اجتماعی با شکست فلسفه های علم استاندارد، چه اثبات گرا و چه ابطال گرا و مطرح شدن تزهایی مانند نظریه بار بودن مشاهدات، تعین ناقص نظریات و قیاس ناپذیری پارادایم ها، رقیب فلسفه های استاندارد علم است. از لحاظ تاریخی، ساخت گرایی اجتماعی، در دو جریان جامعه شناسی معرفت و جامع...

ملی گرایی و مدرنیسم و ارتباط میان آنها، مباحث زیادی را در بین نحله‌های فکری و متفکران مختلف به همراه داشته است‌. قرون نوزدهم و بیستم با نام ملی گرایی شناخته می‌شوند و شکل گیری صور افراطی ملی گرایی در این دو قرن موجب شکل گیری مباحث و اختلاف نظرهای زیادی در باره‌ی ملت، ملی گرایی و ارتباط آنها با مدرنیته شده است.کشور ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست و مباحث مختلفی در مورد ملت و ملی گرایی...

چکیده جامعه شناسی رمان زمینة نقد و بررسی جامعه شناسانة بسیاری از آثار ادبی را که قابلیّت این گونه نقد را دارند،فراهم کرده است. این شاخه از جامعه شناسی ادبیّات، رمان را مادّة مطالعات خود قرار داده تا بتواند پیوند جامعه و ادبیّات و تأثیرهای متقابل این دو را نشان دهد و از این راه، به حقایق اجتماعی پیدا و پنهان جامعه و همخوانی آن با ساختار اثر ادبی بپردازد.اهمیّت و جایگاه شخصیّت در رمان و اجتماع، تحلیل ...

چکیده جامعه شناسی اقتصادی از زمان پیدایش در اواخر دهۀ 1890 تا دورۀ معاصر تحولات چشمگیری داشته است. جامعه شناسان اقتصادی این تحولات را در قالب سه دورۀ زمانی دسته بندی کرده اند: 1890 تا اواخر 1920 یا دورۀ ظهور، 1930 تا 1960 یا دورۀ افول، و پس از دهۀ 1970 یا دورۀ نوزایش جامعه شناسی اقتصادی. درحالی که این دسته بندی در جامعه شناسی اقتصادی تاحدی مرسوم است، بحث دربارۀ علل و عوامل افول و نوزایش یا وجوه...

های کلیدی: جرم، جرم شناسی کلاسیک، جرم شناسی اثباتی، جرم شناسی انتقادی، گفتمان، ذهنیت، قدرت. در یک تقسیم بندی تاریخی می توان تئوری های جرم شناسی را به کلاسیک(روشنگری)، اثباتی(مدرن)و انتقادی تقسیم بندی کرد. بعد از مطرح شدن پارادایم های فکری کلاسیک و اثباتی، این پارادیم ها در دهه 1950 به وسیله پارادایم انتقادی با نقد اساسی مواجهه شد. از مهم ترین نظریه هایی که در این پارادایم مطرح شد می توان ب...