در معماری اسلامی ایران، مساجد جامع از مهم ترین و شاخص ترین بناهای هر شهر محسوب می شوند. مسجد جامع عتیق اصفهان که گویای بیش از 800 سال هنر معماری ایران است، از جنبه های گوناگون هنری و معماری حایز اهمیت است. یکی از تزیینات شاخص در این بنای یگانه، آرایه های گچی بندآجری است که در منابع مکتوب از آنها با عنوان توپی گچی ته آجری نیز یاد می شود. در این پژوهش پس از پرداختن به نمونه های تاریخی آرایه های ...

تحولات به‌وجودآمده بعد از فتح ساسانیان توسط اعراب مسلمان و دگرگونی‌های مذهبی پدیدار گشته در ایران بر هنرها، صنایع و فنون سده‌های اولیه اسلامی تأثیراتی چشمگیر بر جای گذاشت. از جمله این هنرها، هنر فلزکاری است که در دوره‌های مختلف اسلامی و بخصوص دوره آل‌بویه آشکارتر است. مهمترین پرسش‌های پژوهش حاضر این است که شاخصه‌های بصری مشترک در فلزکاری ساسانی و آل بویه چیست؟ مهم‌ترین مضامین انتقال‌یافته از فل...

یکی از انشعابات عمده در تشیع شیعیان زیدی اندکه از پیکره اصلی تشیع جدا شده اند . همچنانکه بین فرق عمده روابطی شکل می گیرد. در این مورد نیز بررسی مناسبات بین شیعیان امامی و زیدی حائز اهمیت است . تشکیل سلسله علویان طبرستان اولین تجربه حکومت شیعی در ایران بود و آل بویه به مدت بیش از یک قرن بر ایران و عراق و مرکز خلافت اسلامی تسلط یافتند و در زمان آنها شیعیان امامی مجالی یافتند که تا حدودی در سایه ح...

با آغاز قرن سوم هجری، ایران شاهد فصل جدیدی در دوران تاریخی خود بود. دورانی که آن را رنسانس ایرانی نامیده اند. دورانی که از قرن سوم تا پنجم هجری همگام با ایرانیان خالق آثار غنی و گران بهایی بود. بازه ی زمانی مورد مطالعه در این پژوهش، دوران سامانی و آل بویه می-باشد. در این بازه شاهد شکوفایی تمامی هنرها به ویژه پارچه بافی می باشیم. هدف از انجام این تحقیق علاوه بر بررسی نقوش پارچه در این دو دوره تا...

حکومت آل بویه که دراویل سده ی چهارم هجری/ دهم میلادی در بخش های مرکزی و غربی ایران تا بغداد نفوذ خود را گسترده بود، در قلمروی وسیعی در همسایگی و هم مرزی حکومت غزنویان قرار گرفت که در اواخر این قرن دولت خود را در خراسان بزرگ و در شرق عالم ایرانی مستقر ساخت. این همسایگی باعث برقراری یک سری روابط و ارتباطات بین این دو دولت متقارن گردید که این موضوع در ابعاد مختلف قابل بررسی و تحقیق می باشد. توسعه...

ضعف دستگاه خلافت عباسی و روی کار آمدن حکومت های شیعی در قرون 4و5 هجری باعث گردید شیعیان از آزادی های نسبی برخوردار شوند. تأسیس حکومت های مستقل و مقتدر در ایران و بین النهرین یکی از آروزهای ناتمام مردانی مانند مرداویج و دیگران بود که فرزندان بویه ماهیگیر به چنین آرزویی جامعه عمل پوشانده و توانستند اولین حکومت مستقل شیعی را در بخش های وسیعی از ایران و عراق تأسیس نمایند. آل بویه،مذهب شیعه امامیه ...

حکومت های آل بویه و فاطمیان، تقریبا تقریبا به طور هم زمان در قرن 4ه.ق، به قدرت رسیدند و طی سال های 321 تا 448 ه.ق، معاصر یکدیگر بودند. آل بویه در سه مرکز حکومتی ری، شیراز و بغداد با تسلط بر خلافت عباسی، نزدیک به صد و سی سال حکومت کردند و حکومت فاطمیان نیز ابتدا در مغرب(297-358ه.ق) و سپس مصر(358-567ه.ق)، قریب به دویست و هفتاد سال به طول انجامید. وجه عمده ی اشتراک این دو حکومت، مذهب شیعه بود و بر...

با پیروزی عباسیان و برچیده شدن بساط بنی امیه ، علویان که از پیش برای بدست گرفتن زمام امور حکومتی در تدارک بودند از صحنه سیاست کنار گذاشته شدند آنان همواره مهم ترین رقیب سیاسی عباسیان محسوب می شدند و به حقوقی که خود را مستحق کسب آن می دانستند چشم داشتند . به همین دلیل در طول خلافت عباسی با فعالیت های سیاسی، نظامی و فکری و فرهنگی مشکلات بسیاری برای آنان فراهم کردند. ویژگی های نسبی علویان و پیوس...

به قدرت رسیدن فاطمیان در شمال آفریقا و موفقیت آنها در جلب توده های مردم و پیشروی به سوی مناطق شرقی، خلافت عباسی را نگران کرد و زمینه را برای درگیری و مناسبات خصمانه میان این دو دولت فراهم ساخت. خلفای نخستین فاطمی، هدف براندازی عباسیان را از راه ابزار نظامی با جدیت دنبال کردند و موفق شدند تا نزدیکی پایتخت عباسیان پیشروی کنند. خلفای عباسی که تحت سیطره ی ترکان و سپس سلاطین آل بویه بودند، نتوانستند...

ورود اسلام به ایران بسیاری از مبانی نظری ایرانیان را در حوزه اندیشه با چالش جدّی مواجه ساخت؛ ازجمله نهاد شاهی و بایسته های آن به عنوان یکی از محورهای اساسی اندیشه سیاسی ایرانشهری در تقابل با نظام فکری جدید فهمیده شد. با شروع عصر انحطاط خلافت عبّاسی و تشکیل حکومت های ایرانی، تلاش هایی در جهت بازیابی برخی از مؤلّفه های اندیشه سیاسی ایرانشهری صورت پذیرفت. توفیق یا عدم توفیق در نیل به این مقصود، بسته ...